Hij is 112 meter hoog, heeft een diameter van 157 meter, heeft een buitenoppervlakte van 54.000 m², is daarmee het grootste bolvormige bouwwerk ter wereld en is ook nog eens bedekt met 1,2 miljoen led-schermen. Hij kan met één druk op de knop veranderen in een sneeuwglobe, in een basketbal tijdens de NBA-finales, in een megagrote voetbal tijdens de wereldkampioenschappen in 2026, of in een enorme griezelpompoen tijdens Halloween. De Sphere in Las Vegas is de enorme, lichtgevende bal in de woestijn die symbool staat voor de idiote overdaad die de gokstad kenmerkt. Hier lees je hoe hij gebouwd werd en welke superlatieven hem typeren.
DE BOUW
Architectenbureau Populous is het brein achter de inmiddels beroemde Sphere in Las Vegas. Populous is, met werken als het New Yankees Stadium in New York, het Emirates Stadium, het nieuwe Wembley Stadium en The O2 Arena in Londen, eigenlijk vooral bekend van de bouw van sportstadions, maar maakte voor The Sphere graag een bijzonder uitstapje.
In september 2018 werd het gigantische bouwproject gestart met een kostenraming van 1,2 miljard dollar en een beoogde oplevering eind 2021. Het was een ingewikkeld ontwerp en bouwproces. Alleen al om de bouwplaats gereed te maken voor de bouw, moest 84.000 m³ zand worden verwijderd. De bouw verliep initieel geheel volgens plan en binnen een jaar na aanvang waren de kelder, de begane grond en het geraamte van de eerste vier verdiepingen van de Sphere al gereed. En dat was een hele prestatie, als je bedenkt dat alleen de kelder al zo’n 7.500 m² aan vloeroppervlak heeft dat bars, retailers en natuurlijk – het blijft Las Vegas – een flink aantal casino’s herbergt.
Om de unieke bouw verder uit te kunnen voeren, werd er een enorme hijskraan ingevlogen vanuit België – met een totale spanhoogte en -wijdte van 108 plus 108 meter en een liftcapaciteit van 1.600 ton. Saillant detail: op een bepaald moment moest deze hijskraan verplaatst worden om vanuit een andere hoek te werken; alleen het verplaatsen duurde twee volle werkdagen. In maart 2020 werd met de bouw van het geraamte al een hoogte van 108 meter hoog en de bouw liep helemaal op schema, totdat de covid-pandemie de (bouw-) wereld lamlegde. Het bouwwerk moest nog vijf maanden wachten tot het bijzondere dak werd toegevoegd. Niet alleen leverde het stilleggen van de bouw onmiddellijk een vertraging van vijf maanden op, de pandemie zorgde wereldwijd ook
voor een enorme stijging van de kosten van grondstoffen. De uiteindelijke oplevering volgde pas in 2023. De kostenraming werd in 2020 al bijgesteld naar 1,66 miljard dollar, maar de uiteindelijke kosten liepen op tot een slordige 2,3 miljard dollar. Daarmee is het veruit de duurste entertainmentlocatie ooit gebouwd in Las Vegas.
Toen de bouw weer begon, was het tijd voor de plaatsing van het meest uitdagende deel van de constructie: het koepeldak. Dit dak bestaat uit een staalconstructie van zo’n 13.000 ton en beslaat een totale oppervlakte van 22.000 m². De drie belangrijkste onderdelen van die constructie waren twee 240 ton wegende stalen liggers en de 170 ton wegende compressiering in het centrum van het dak waar die liggers – en de overige 30 liggers à 100 ton – bij elkaar komen. Vervolgens zijn de stalen liggers bedekt met metalen golfplaten en betonijzer, en is er 4.600 m³ beton – wat een laag van 250 millimeter vormde en een gewicht had van 10.000 ton – op het dak gestort. Detail: staallegeringen werden gebruikt om het dak corrosiebestendig te maken. Cruciaal in een stad als Vegas, waar extreme temperaturen na verloop van tijd hun tol kunnen eisen.
DE INDRUKWEKKENDE BUITENKANT
Toen de koepel helemaal klaar was, kon de buitenkant van de Sphere gebouwd worden – de zogeheten exosfeer is 30 procent hoger dan de koepel. Hiervoor werd eerst het frame gebouwd waar de led-schermen op gemonteerd konden worden. Die led-schermen hadden de grootte van een soort hockeypuck en er waren er maar liefst 1,2 miljoen van nodig om de Sphere te bedekken. De zogeheten led-pucks – die ieder op hun beurt bestaan uit 48 diodes – zorgen ervoor dat de Sphere zichtbaar is op enkele kilometers afstand. En waar zo ontzettend veel led-pucks geïnstalleerd worden, daar gaan er jaarlijks ook een flink aantal vervangen moeten worden. Om te voorkomen dat de Sphere voor de helft van de tijd in de steigers staat óf dat er altijd een aantal ‘dode pixels’ te zien zijn, is daar iets op bedacht. Het team ontwierp aan de buitenkant twaalf plateaus met een systeem van waaruit onderhoudswerkers kunnen abseilen naar een kapotte puck om hem te vervangen. Het systeem dat de pucks constant modereert, waarschuwt wanneer er een led-puck verwisseld moet worden. Dat verwisselen kan met slechts één hand. Met een eenvoudige knijp- en draaibeweging wordt de puck eruit getrokken. En vervolgens wordt met een net al zo eenvoudige duw-, plop- en draaibeweging de nieuwe puck geïnstalleerd.
Er zijn weinig billboards waarmee je zo’n indruk kunt maken als de Sphere, maar daar hangt natuurlijk wel een prijskaartje aan. Voor zo’n 450.000 dollar ben je één van de vier merken die afwisselend gedurende dag te zien zijn op de Sphere. De Sphere draait zo’n 16 uur per dag, wat betekent dat je zo’n 112.500 dollar per uur kwijt bent. Kan het niet voordeliger? Jawel: voor 650.000 dollar heb je de hele week. En daar krijg je per dag wel zo’n 300.000 in-person impressies en nog eens 4,4 miljoen impressies op sociale media voor terug. Tel uit je winst.
DE NOG INDRUKWEKKENDERE BINNENKANT
De Sphere biedt plaats aan maar liefst 17.600 zittende bezoekers. Ter illustratie: De Ziggo Dome in Nederland biedt plaats aan maximaal 12,950 zittende bezoekers. Het scherm waar de bezoekers naar kijken, beslaat een ongeëvenaarde 15.000 m². Ook weer ter illustratie: dat zijn twee complete voetbalvelden aan scherm. Dat scherm heeft 268 miljoen videopixels met een resolutie van 16K, waardoor dit het scherm is met de hoogste resolutie ter wereld. Oké, nog één keer ter illustratie: twee gemiddelde voetbalvelden met een gemiddelde grasdichtheid tellen 57 miljoen grassprieten. Oftewel: dit scherm heeft ongeveer vijf keer zo veel pixels per vierkante meter dan een voetbalveld grassprieten per vierkante meter heeft.
Hoewel de sferische vorm geweldig is voor de videobeleving, is het een nachtmerrie voor audio. Een traditionele audio-installatie zou vreselijk klinken, dus werd er een speciaal team ingeschakeld om een geluidsysteem met concertkwaliteit te verzorgen. De Kirchhoff-Helmholtz-integral is gebruikt om te voorkomen dat geluid wordt verstrooid. Dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat de Sphere ‘s werelds grootste geluidssysteem bevat, bestaande uit 1.586 luidsprekermodules, 167.000 individueel versterkte speakers binnen 300 mobiele luidsprekermodules die een gelaagde audio-ervaring leveren via technologie die bekend staat als beamforming.
Om de ervaring helemaal compleet te maken, zijn er ook mogelijkheden om wind, geur en temperatuur aan te passen én de stoelen individueel te laten trillen of hellen om de bewegingen te simuleren die je op het scherm ziet. Daarvoor werden speciale haptische stoelen met een individuele aandrijving ontworpen. De stoelen reageren op geluid, waardoor de stoelen individueel op basis van variabele geluidssterkte in de context van de content past. Bijvoorbeeld: wanneer er een olifant begint te bewegen in de Sphere-film Postcard from Earth, mengen de microfoons op de grond die het gebonk van de olifant oppikken zich in de stoelen, waardoor de bezoekers het daadwerkelijk voelen als de olifant nadert.
Surround sound, beeld én gevoel, zo zou je het kunnen noemen. Een écht meeslepende ervaring, dat is waar de Sphere uiteindelijk voor gaat en als we de technologie moeten geloven, dan moet dat goedkomen. Het is niet de gemiddelde bioscoop, en je betaalt al snel 100 dollar voor een kaartje voor de film, maar gezien de beloofde ervaring, is dat wellicht de moeite waard. ■
