Wonderwoods is een iconisch groen gebouw in het centrum van Utrecht. Het groen op en langs de gevel is beeldbepalend. De opdrachtgever en de gemeente is er alles aan gelegen dat dit gebouw het hele jaar door, voor zeker de komende 25 jaar, een prachtig groene uitstraling heeft. Daarom is bij dit project de Ginkelgroep al in een vroeg stadium betrokken. Leo van Dalen, senior technisch adviseur groene gebouwen van de Koninklijke Ginkel Groep, vertelt over de hoofdrol die het groen in dit bouwproject speelt.
“Op zo’n locatie kun je niet zeggen: dit is minder goed gelukt. Je moet hier het hele jaar een representatieve uitstraling hebben”, legt Leo van Dalen uit. “Vanaf de tenderfase in 2017 zijn we bij dit project betrokken; toen de gemeente Utrecht een prijsvraag uitschreef voor een gezond gebouw. Arcadis landschapsarchitecten maakte het esthetische ontwerp voor het groen, wij zorgen ervoor dat het technisch mogelijk is.”
“Het was erg moeilijk om binnen een tijdsbestek van slechts drie dagen een kostenraming te maken, maar we hebben gelukkig heel veel ervaring met groen op daken en tegen gevels. We hebben als voorwaarde gesteld: we doen het, maar wel onder voorwaarde dat we ook het onderhoud voor de komende 25 jaar voor onze rekening mogen nemen. Dat was even slikken voor het bouwteam, maar ze waren het met ons eens. Het is uiteindelijk in het belang van alle betrokkenen dat de fraaie uitstraling van het gebouw langdurig geborgd is.”
LANGE LIJST
Van Dalen stelde een lange lijst op met vragen en onzekerheden die dit project met zich meebracht en bezocht in Italië de betrokken personen die, met Bosco Verticale in Milaan, de eerste van dergelijke groene gebouwen realiseerde. “Zo wilde de bouwkundig architect een toren vol met meidoorn-bomen. Maar wij hebben in Nederland een agressieve bacteriële ziekte, die alle meidoorns zou kunnen aantasten. Daarom passen we een verscheidenheid van 20 boomsoorten toe. Pas toen ik alle antwoorden op mijn vragen had gekregen, zijn we begonnen met de uitwerking, want als je het niet goed doet, zit je 25 jaar lang met de gebakken peren.” “Groot voordeel is dat de opdrachtgever achter het ontwerp staat. Als het renderbeeld ons dikke boomstammen laat zien op de daken, dan moeten we ervoor zorgen dat dit mogelijk is. Dus geen geknibbel op de draagkracht van het dak. Geen mindere alternatieven. Dit project moet er net zo uit zien als de groene oase van de renderingen.” En zo zijn de daken ontworpen en uitgevoerd op een belasting tot een meter substraat.
MEEDENKEN
Ook Installatietechnisch kent het project grote uitdagingen. “Ik denk dat er meer leidingen door het gebouw lopen voor de irrigatie dan voor de waterleiding. Want voor het onderhoud aan het groen is veel water nodig. Het dak van de twee torens vangt 270.000 liter water op in retentiekratten. En met een buffervat in de kelder komt de totale hoeveelheid beschikbaar regenwater op 400.000, maar ook dat is onvoldoende voor al het groen op en tegen het gebouw. Regenwater oogsten bij de buren was helaas te ingewikkeld, dus zal er wat leidingwater bij moeten voor het onderhoud.”
De retentiekratten op het dak en de plantenbakken langs de gevel zijn voorzien van sensoren en met een monitorsysteem kan de waterhuishouding gericht gestuurd worden. Het betekent veel installatie, leidingwerk en zorgvuldige dakdekking. “We hebben heel prettig samengewerkt met de dakdekkers van BOKO. We doen veel werk voor hen. Ze werken zorgvuldig en maken van complexe details vaak proefopstellingen en bespreken met ons welke oplossing het beste is. Ook met de bouwkundig aannemer hebben we steeds gezocht naar oplossingen die de bouw helpt versnellen.”
“Zo hebben we bijvoorbeeld de plantenbakken vooraf gevuld met substraat, irrigatiedruppelleidingen en installaties. Deze konden we op afroep naar de bouwplaats laten komen. Op de bouw hoefden dan alleen nog de planten geplaatst te worden. Elk van de bijna 600 plantenbakken heeft een mengsel dat is afgestemd op de plaats aan de gevel. De hoeveelheid zon en schaduw bepaalt namelijk ook welke beplanting het best geschikt is.”
“De impact van het groen betekende ook dat we zeven maanden lang gebruik hebben gemaakt van de torenkraan voor de aanleg van daktuinen en groen en dat de steiger pas kon worden afgebroken als er water was in de plantenbakken.”
ONDERHOUD
Nu, na de oplevering, breekt de periode van onderhoud aan. “De bewoners mogen niets zelf doen. Wij zorgen voor het onderhoud langs de gevel. Daarvoor is op veel plekken geen voorziening te bedenken. Vanuit de Arbeidshygienische strategie voor veilig werken bleek ‘Rope Access-touwtechniek’ de meest geschikte werkmethode. Een techniek die ook in de offshore wordt toegepast om boorplatforms te onderhouden.”
“Een aantal jongens zijn op cursus gegaan om het werken aan lijnen te leren. Je wordt lichamelijk en geestelijk getest om dit werk aan te kunnen. Nu beschikken we over een eigen team dat hangend aan koorden en met de hulp van in de bouw speciaal aangebrachte ankers het onderhoud kunnen uitvoeren aan het groen van de gevel.” “De Ginkel Groep bezit ook een erfpachtovereenkomst met de gemeente Utrecht dat er om het gebouw altijd ruimte is voor het plaatsen van kranen voor het onderhoud. De groenspecialisten monitoren Wonderwoods nu 24/7. Het systeem geeft signalen af, maar we gebruiken het systeem alleen als hulpmiddel. We zijn veel ter plekke en controleren ook visueel of het naar wens gaat. Beide torens hebben daktuinen. Aan de gevels van de andere toren bevinden zich interieurtuinen in nesten achter enorme taatsdeuren in de gevel. Die kunnen we openen als dat gewenst is.”
Ginkel opende een kantoor in de buurt van Wonderwoods om van daar uit belangstellenden rondleidingen te geven. “We hadden tijdens de bouw al heel veel belangstelling. Nu komen er nog steeds verzoeken om het project te bekijken. Vele tientallen projecten in het land zullen straks ook groen aan de gevel toepassen. Wonderwoods inspireert!” ■
