Roofs 2004-09-03 Paranoia

Net op het nieuws gehoord: er moeten meer bevoegdheden komen voor politie en justitie om op te treden, want er zijn tekenen die wijzen op terrorisme - en wat als het komt tot een terreurdaad en wij hebben geen maatregelen genomen? Hieruit spreken twee zaken die verontrustend zijn. Wij worden al geterroriseerd door de ‘aanwijzingen’ die aangeven dat terrorisme ook in Nederland kan voorkomen. Maar erger nog is de argumentatie dat niemand mag zeggen dat er niets aan gedaan is, ofwel, men wil aan kunnen tonen dat er vooraf álles aan gedaan is om het te voorkomen.

In reactie worden onze vrijheden beperkt. Het is als het oude vrouwtje dat zichzelf opsluit en de deur niet meer uitgaat om zich ‘veilig te voelen’. De omgekeerde wereld dus, alleen sluit het oude vrouwtje zichzelf op, waar wij worden beperkt door personen die het verwijt niet willen ondergaan dat er ‘niets’ gedaan zou zijn. Beter schijnoplossingen dan verwijten.

Ik heb er eerder op deze plaats al over geschreven en het frustreert me. Veiligheid zoals we die nu ondergaan, komt voort uit het niet willen dragen van een verantwoordelijkheid over de risico’s die we nu eenmaal met z’n allen lopen. Het moet gaan over het bewust omgaan met risico’s. Het treffen van maatregelen brengt daarbij nieuwe risico’s met zich mee, die moeten worden afgewogen tegen de bestaande.

In september konden we vernemen dat een hoogwerker is omgevallen waarbij twee doden te betreuren zijn. Kranen en hoogwerkers kunnen omvallen en doen dat dus ook. De inhaalslag die gemaakt moet worden om de bestaande bouw veilig te maken, kan niet in enkele jaren worden gemaakt. De gebouweigenaren, en zeker de professionele beheerders zullen eerst budgetten moeten vrijmaken en het is niet te verwachten dat die zo groot zijn dat in enkele jaren alles volgens de regels zal zijn ingevuld. En tot die tijd moeten we hopen dat er niemand van het dak valt, want dan zullen we eindelijk de gewenste jurisprudentie krijgen over wie welke rekening moet betalen.

Het aspect risico heeft niet alleen betrekking op de veiligheid van personen, het heeft ook betrekking op het risico van ondernemen. Een ondernemer neemt risico, maar in de huidige marktomstandigheden is niet ieder bedrijf of ondernemer meer in staat om zich voor de te lopen risico’s te laten betalen. Als gevolg daarvan worden risico’s gelopen die niet onderkend worden of bekend zijn. Onderverzekering qua aansprakelijkheid, bijvoorbeeld, of helemaal niet verzekerd zijn. En wat gebeurt er in het geval er ontwerpfouten zijn die lopende het project worden opgelost en dus altijd voor rekening van het uitvoerende bedrijf komen? Wie spreekt de architect nog tegen, of de aannemer, wanneer zaken niet goed geregeld zijn?

De rechtspraak is helder en het papier geduldig. Een opdrachtgever kan en zal zijn risico’s verleggen. Dat doen alle partijen. Zo ook wordt getracht de eigen voorwaarden bindend te verklaren, waarin aansprakelijkheid het item is. Op papier is het dus geregeld - maar waar het fout gaat is op de werkvloer. Die is niet geduldig. Het werk staat net als de prijs onder druk en de risico’s stapelen zich als gevolg daarvan op. Achteraf weten alle partijen exact hoe het had gemoeten, maar vooraf gebeurt het zelden. Dit alles is het gevolg van de houding van: ‘Eerst het werk maar eens binnenhalen en dan kijken waar we wat kunnen verdienen’. In het geval het fout gaat, betaalt de opdrachtgever in alle gevallen de gevolgen.

Het op papier verleggen van de risico’s is dus schijn. Er zijn beslist partijen die als gevolg hiervan leergeld hebben betaald en ertoe zijn overgegaan het voortraject strakker ter hand te nemen. Het zijn er nog niet veel en het is te hopen dat het aantal groeit. Wellicht dat de overheid daar ook nog eens toe overgaat, want als er één partij is die de gevolgen van risico’s niet wil overzien, dan is het wel de overheid, getuige de enquête over de Betuwelijn en de HSL. In diezelfde enquête werd duidelijk dat er gelukkig ondernemers zijn die zich wel laten betalen voor de risico’s die zij lopen - alleen jammer dat ze onderling prijsafspraken hebben gemaakt.

Ik wil maar zeggen: risico’s moeten onderkend worden en niet weggemoffeld, ontkend of schijnbaar worden geregeld. Dat risico’s niet geheel te elimineren zijn, moet eveneens onderkend worden. Mogelijk blootstaan aan risico’s mag niet worden beantwoord met paranoia handelen, dat wij moeten ondergaan.

Ton Berlee