Roofs 2010-09-28 Watertoren Dongen in oude luister hersteld

De watertoren van Dongen wordt momenteel herbestemd tot kantoor met bedrijfswoning voor  raadgevend ingenieursbureau H4D. De koepel wordt voorzien van een leien en koperen dakbedekking. De werkzaamheden worden uitgevoerd door Van Keulen Loodgieters- en Leidekkersbedrijf uit Ossendrecht.

De watertoren van Dongen heeft een rijke geschiedenis. De toren werd in 1923 gebouwd en in de Tweede Wereldoorlog ternauwernood van de vernietiging gered. Anno 2002 verkeerde de toren echter in vervallen staat. Ingenieursbureau H4D nam de gelegenheid te baat het bouwwerk op te knappen en te herstellen in de oude staat en het pand gelijk te herbestemmen tot het eigen nieuwe kantoorpand. Ook wordt een vergadercentrum in het pand gerealiseerd. Zowel binnen- als buitenkant van het pand werden daarom ingrijpend gerenoveerd en gerestaureerd. Het werd een bijzonder project voor Van Keulen Loodgieters- en Leidekkersbedrijf. Voorman Michel Winter zet uiteen welke werkzaamheden er werden uitgevoerd.

Koepel

Het loodgieters- en leidekkersbedrijf is een familiebedrijf dat al in 1895 werd opgericht en dat momenteel wordt geleid door de vierde generatie Van Keulen. Het bedrijf is gespecialiseerd in de verwerking van koper, lood, zink en leien en heeft de beschikking over een eigen zetterij en atelier. Inmiddels heeft het bedrijf diverse aansprekende referentieprojecten op haar naam staan, zoals de renovatiewerkzaamheden aan Slot Zeist, het WTC van Rotterdam en het Centraal Station van Antwerpen. Eind mei begonnen de werkzaamheden aan de koepel, begin oktober zijn deze werkzaamheden afgerond.

De koepel is voorzien van een koperen dakbedekking (120 m²); de verticale gedeelten kregen een leien dakbedekking. Voordat de nieuwe dakbedekking op de koepel kon worden aangebracht, moest eerst de onderconstructie worden gerestaureerd. Deze was namelijk door de matige kwaliteit van het oorspronkelijk toegepaste beton gedeeltelijk verloren gegaan. De koepel kreeg daarom een nieuwe laag gewapend beton. Hier bovenop werd een dampdoorlatende, waterdichte onderdakfolie aangebracht. Vervolgens werd de koepel middels gordingen in acht gelijke segmenten verdeeld. Hiertussen plaatste men leilatten, waar vervolgens de dakbedekking op werd aangebracht. Bij zowel de koperen als de leien dakbedekking werd met de leilatten tevens een ventilatiespouw gecreëerd om aantasting van de dakbedekking als gevolg van condensatie te voorkomen.

Het loodgieters- en leidekkersbedrijf heeft het inmeten en het vervaardigen van het plan van aanpak in eigen huis uitgevoerd, in overleg met de opdrachtgever. Uitgangspunt van de werkzaamheden aan de koepel was dat deze zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat zou worden hersteld. Tevens was belangrijk dat de nieuwe dakbedekking gegarandeerd lange tijd mee zou gaan. Gedurende ruim drie maanden werden de werkzaamheden uitgevoerd door een team van twee man.

Koper en leien

Winter: “Bij het aanbrengen van de dakbedekking konden we niet de normale werkvolgorde hanteren. Normaal gesproken zouden we eerst het lager gelegen gedeelte uitvoeren, waar de leien op het verticale gedeelte moesten worden aangebracht. Daar overheen zouden dan vervolgens de koperelementen kunnen worden aangebracht. Dit was echter niet mogelijk, omdat de steiger al bij de voorbereidingen zodanig hoog was opgebouwd, dat het zeer omslachtig zou zijn deze eerst weer gedeeltelijk af te breken om hem daarna weer op te bouwen.”

Allereerst werd dus het koper aangebracht. Een koperen ring, bestaande uit gestanste platen van 1x1 m, werd als eerste aangebracht. Deze karakteristieke ring komt overeen met de ring die oorspronkelijk op de koepel zat. Van Keulen stanste deze platen zelf met een eigen pers. De overige koperplaten (100x100 cm) werden rechtstreeks op het hout gemonteerd. Ze werden in halfsteens verband in elkaar gehaakt middels een omslag aan alle vier de zijden. Het koper is in vijf rijen aangebracht, bovenin de koepel is een sparing open gelaten voor de ventilatie. Hier werd tevens een RVS vlaggenmast bevestigd.

Het zetten van de koperplaten gebeurde ter plekke omdat het onmogelijk was de precieze maatvoering vooraf te bepalen. In alle segmenten van de koepel bevindt zich een nieuw geplaatste dakkapel. Deze werden eveneens met koper bekleed. De elementen hiervoor werden wel volledig prefab aangeleverd.

“Ook voor de leien is het toepassen van een ventilatiespouw van 4 cm belangrijk,” vertelt Winter. “De oude leien die we van het dak verwijderden waren grotendeels verrot omdat ze dag in dag uit vochtig bleven. Door de ventilatiespouw kunnen ze drogen, waardoor ze veel langer goed blijven.” De leien (30x20 cm) werden met een overlap van 9 cm op de panlatten bevestigd. Het hemelwater vloeit af via het lood aan de onderkant dat afhangt in de goot. Ook de goten waren vervaardigd uit koper.

Logistiek

De watertoren heeft een totale hoogte van 83 meter. Het werken op een dergelijke hoogte vereist een uitgekiende logistieke organisatie. Vooraf werden dus zoveel mogelijk materialen en gereedschappen met een kraan naar boven gebracht. Toch was het ook nodig een aanzienlijk deel (ongeveer een derde van het totaal aantal materialen) zonder kraan naar boven te tillen. Dit gebeurde middels een hijsmechanisme dat in de watertoren was bevestigd. Vanaf de bovenste verdieping van de watertoren werden vervolgens de spullen via de steiger naar het dak getild.

De karakteristieke watertoren van Dongen wordt zodoende fraai in de oude luister hersteld, en tevens wordt ervoor gezorgd dat het bouwwerk een nieuwe bestemming krijgt. Begin oktober zijn de werkzaamheden op het dak afgerond en zal men een aanvang maken met de restauratie van de binnenkant.

BEGIN KADER

Restauratie en renovatie watertoren Dongen

Opdrachtgever: Raadgevend Ingenieursbureau H4D te Dongen
Koperen en leien dakbedekking: Van Keulen Loodgieters- en Leidekkersbedrijf te Ossendrecht

EINDE KADER