Roofs 2015-11-14 Het werk ligt voor het opscheppen (premium)

Nationale Asbest Conferentie 2015

Op 12 november 2015 werd in het WTC Rotterdam de Nationale Asbest Conferentie georganiseerd. Kernbegrippen waren ‘ambitie’, ‘urgentie’ en ‘samenwerking’.

Peter Torbijn, Ministerie I&M.

Het WTC in Rotterdam was afgeladen. Niet verwonderlijk, dit was de eerste landelijke asbestconferentie sinds de instelling van het verbod op asbestdaken per 2024. In de zaal waren vertegenwoordigers van landelijke en lokale overheden aanwezig, als ook o.a. onderzoeksinstituten, brancheverenigingen en marktpartijen. Op deze manier kwamen de diverse belanghebbenden direct met elkaar in gesprek, waardoor een hoop vragen die in de markt leven op een directe manier konden worden besproken.

Als keynote spreker was Peter Torbijn uitgenodigd, directeur Veiligheid en Risico’s van het Ministerie van Infrastructuur & Milieu. Hij vertelde dat er momenteel zo’n 120 mln m² te saneren dakoppervlak aanwezig is in Nederland. Berekeningen laten zien dat als we het huidige tempo van sanering aanhouden, de Nederlandse asbestdaken pas in het jaar 2044 zullen zijn verdwenen. Op basis van de Woningwet mag overigens nu al worden gehandhaafd op asbestdaken die een gevaar voor de omgeving vormen. Zoals dat ook het geval is als bijvoorbeeld een balkon in zo slechte staat is dat deze een gevaar voor de omgeving oplevert.

Momenteel is de overheid bezig een samenwerkingsverband op te zetten dat een ‘deltaplan’ ontwikkelt. Torbijn vertelde aarzelingen te hebben bij deze term omdat de Watersnoodramp, waar de term aan is ontleend, nogal beladen is. Maar de term geeft wel goed de urgentie van het plan weer. Het samenwerkingsverband, waar momenteel diverse overheidsinstellingen bij zijn betrokken, alsmede LTO en verschillende brancheverenigingen, moet o.a. de voortgang gaan monitoren, de prijsontwikkeling in de gaten houden en (lokale) ontwikkelingen initiëren en stimuleren. “Het werk ligt bijna letterlijk voor het opscheppen,” aldus Torbijn.

Mesothelioom

Vervolgens schetste Torbijn de ernst van de situatie door de geschiedenis van de toepassing van asbest in beeld te brengen. In de periode na de Tweede Wereldoorlog tot pakweg de jaren zestig werd asbest gezien als een soort wondermiddel dat op grote schaal in een zeer grote hoeveelheid toepassingen werd gebruikt. In de loop van de jaren vijftig en zestig waren de eerste sterfgevallen als gevolg van ­mesothelioom, de longvlies- of borstvlieskanker die veroorzaakt wordt door asbest. Langzaam drong door dat asbest niet het wondermiddel was dat men dacht dat het was. Toch duurde het nog tot 1993 voor er, na een aantal deelverboden, een algeheel verbod op asbest werd afgekondigd. Jan Tempelman van TNO schetste vervolgens de ontwikkelingen op het gebied van onderzoek naar asbest. Het was zijn laatste optreden voor zijn pensionering, daarom werd hij aan het eind van het ochtendprogramma geridderd vanwege zijn grote verdiensten voor de asbestbranche.

Mesothelioom is een ziekte die men snel oploopt, door asbestvezels in te ademen, en waar men snel aan overlijdt: doorgaans binnen negen maanden. Chemotherapie levert hooguit een verlenging van de levensverwachting van enkele maanden op. Het ziekteverloop werd toegelicht door K.H. van der Leest, longarts-oncoloog bij het Erasmus Medisch Centrum, inclusief indringende röntgenfoto’s. De ziekte ontstaat doordat asbestvezels lang en scherp zijn. Het lichaam is niet in staat deze lichaamsvreemde elementen uit het lichaam te verwijderen omdat de vezels te lang zijn en in het longvlies blijven steken. Hierdoor ontstaat een overmaat aan celproductie, wat tumoren oplevert. De foto’s waarmee aangetaste longen werden vergeleken met gezonde longen maakten inzichtelijk hoe verschrikkelijk de ziekte is. Verontrustend is dat het aantal ziektegevallen sinds het asbestverbod in 1993 nog niet is afgenomen, hoogstens is er een afvlakking van de stijgende curve waarneembaar. Het aantal dodelijke slachtoffers per jaar (ongeveer 1200) is hoger dan het aantal verkeersslachtoffers. Van der Leest vertelde dat momenteel een nieuwe behandelingsmethode wordt ontwikkeld, waarbij de cellen die de tumor moeten bestrijden buiten het lichaam worden gekweekt. De eerste resultaten zijn hoopvol.

Injectie voor de bouw

Een vooraanstaande producent die in het verleden veel asbesthoudende producten produceerde, Eternit, is gevestigd in het Overijsselse Goor. Veel Overijsselse daken zijn daardoor uitgevoerd met asbest, en mede doordat het bedrijf de materialen ook voor eigen gebruik beschikbaar stelde aan het personeel, is in Overijssel het probleem wijd verspreid. Er dient in de komende jaren een drastische operatie te worden uitgevoerd om Overijssel op redelijke termijn asbestvrij te krijgen. Alleen al het dakoppervlak van de betreffende bedrijfsdaken telt rond de 850.000 m². De activiteiten zijn erop gericht dat hiervan eind 2018 zo’n 80% van is gesaneerd. Dit aantal staat nog los van de hoeveelheid agrarische daken. In eerste instantie is hier een bedrag van zo’n 500 miljoen euro mee gemoeid.

Opdrachtgevers zijn niet zomaar bereid hier in te investeren. Wanneer immers de urgentie van de sanering niet duidelijk is, wordt het alleen gezien als een kostenpost. Erik Lievers, gedeputeerde Energie, Milieu en Europa van Overijssel gaf aan dat de persoonlijke benadering in dit geval werkt. Hij riep de overheid dan ook op meer te doen aan de bewustwording op dit gebied. Asbestsanering betekent immers ook een kans op verduurzaming van het dak. Hij riep de sector op werk te maken van innovatie op dit gebied.

Zijn collega uit Limburg, Daan Prevoo, sloot hierop aan door te vertellen dat de provincie Limburg de energiedoelstellingen voor 2020 combineert met de opdracht asbestdaken uiterlijk 2024 te saneren. Alleen al in Limburg gaat het om 8,6 mln m². Ongeveer 75% hiervan zijn agrarische daken. Er zijn ongeveer 600.000 eenheden particuliere daken mee gemoeid. De operatie betekent een injectie voor de bouwsector, die juist een moeilijke periode achter de rug heeft. Het zou zonde zijn als hier buitenlandse krachten voor moeten worden ingevlogen: het gaat alleen in Limburg al om zo’n 20.000 banen.

Discussie

Tijdens de tafeldiscussie stelde Leo Veldhuis, voorzitter van de branchevereniging voor asbestverwijderende bedrijven (VAVB) dat de branche de opdracht momenteel niet aankan. Er dient op korte termijn veel personeel te worden gerekruteerd, en opgeleid, en ook dient de regelgeving te worden gestroomlijnd omdat die nog te vaak een onnodige belemmering vormt. De overheid is volgens Veldhuis nog te onduidelijk. Er is bovendien veel méér mogelijk met de nieuwe daken dan alleen het plaatsen van zonnepanelen. Ruud Leushuis van woningcorporatie Aedes riep de (branche)partijen op geen onnodige paniek te zaaien. Het creëren van bewustwording is mooi, maar momenteel worden dingen geroepen die eerder contraproductief zijn. Het devies is: saneren, maar ook communiceren.

De discussie spitste zich vervolgens toe op de vraag in hoeverre de overheid de operatie moet subsidiëren. Bert Oudendijk van gemeente Twenterand was duidelijk: zonder subsidies gaan we het niet halen. De in het publiek aanwezige vertegenwoordiger van het Ministerie van SZW vroeg zich hardop af waarom de sanering van deze daken zou moeten worden gesubsidieerd: van al deze daken is de levensduur verstreken, het is dus de verantwoordelijkheid van de gebouweigenaren zelf om de daken te vervangen. Oudendijk bracht hier tegenin dat het saneren van de asbestdaken een gezamenlijke verantwoordelijkheid is.

In de middag werden de stellingen aan de hand van interactieve sessies verder uitgewerkt. Conclusie van de dag was: geen woorden maar daden. Het is zaak de problematiek nu stevig aan te pakken. De spreekbeurten tijdens de goedbezochte Nationale Asbest Conferentie gaven in dit opzicht een duidelijk signaal af.