Roofs 2018-01-20 ‘Aanvullend onderzoek naar rookgasexplosies noodzakelijk’ (premium)

Reactie Stybenex op artikel ‘Onderzoek ­rookgasexplosies’

In dit artikel reageert Eric Las van Stybenex op de scriptie over ­rookgasexplosies van Cindy Veerman, waarvan u elders in dit blad een weergave kunt lezen. De conclusies behoeven nuancering en er is hoe dan ook aanvullend onderzoek nodig naar dit fenomeen.

Eric Las, Stybenex

Rookgasexplosies zijn een veel bediscussieerd thema in relatie tot brandveiligheid, vooral omdat het een niet goed bekend en niet volledig begrepen fenomeen is. In dat opzicht heeft Stybenex waardering voor de afstudeerscriptie van Cindy Veerman van de Saxion Hanzehogeschool, die aandacht geeft aan dit onderwerp. We zijn het, zoals hieronder aangegeven, nadrukkelijk niet eens met de aannames en conclusies.

Indicatief experiment

Als Stybenex ondersteunen we een goede weergave van onderzoek en wijzen met nadruk ook op de noodzaak om het onderzoek in een kennisdialoog met alle stakeholders op de juiste wijze te richten op de onderbouwde en ­praktische vertaling naar de werkelijkheid. Een inhoudelijk ­artikel in Roofs vereist daarom een reactie van onze zijde. Onze reactie is er vooral op gericht om te voorkomen dat de lezer mogelijk op het verkeerde been wordt gezet door het winnen van de scriptieprijs te verwarren met het bevestigen van de conclusies en bevindingen van een door Cindy Veerman uitgevoerd experiment op een schaalmodel vertaald naar de werkelijkheid.

Stybenex, de branchevereniging van EPS producenten, is sinds 2005 nauw betrokken bij brandonderzoek van grote of in het oog springende branden in Nederland. Door jaarlijks objectief en zo mogelijk wetenschappelijk georiënteerd brandonderzoek te laten uitvoeren door geaccrediteerde experts, wordt in toenemende mate duidelijk dat branden complexe effecten laten zien, zonder dat er altijd een eenvoudige correlatie aanwezig is met constructies en/of materialen. Onderzoek toont aan dat eenvoudige conclusies niet om de hoek liggen. De omschrijving “brandbaar” is niet per definitie synoniem aan “onveilig” en “onbrandbaar” is zeker niet altijd veilig. Daarvoor spelen er inzake echte brandveiligheid teveel andere factoren een rol.

Bij onderzoek is het belangrijk eerst de feiten te kennen en daarna de theorie daarop te toetsen. De brandweer had dit al ondervonden door via een voorloper van de testopstelling reeds te bewijzen dat met het spaanplaatmateriaal waaruit de testopstelling was opgebouwd alleen al een gasexplosie kon ontstaan, zelfs zonder toepassing van EPS of bitumen en alle andere materialen die ontledingsgassen geven.

Rookgasexplosies zijn niet alleen voorbehouden aan een specifiek materiaal, of een specifieke materiaalcombinatie. Alle brandbare (bouw)materialen kunnen in de juiste setting een rookgasexplosie veroorzaken. Bij een brand in de praktijk geven tal van materialen ontledingsproducten (denk ook aan brandbare materialen uit de inventaris). Het omzetten van stoffen via ontleding naar gas is niet voorbehouden aan EPS of bitumen. Het is dus belangrijk om de juiste inschatting te kunnen maken bij de vertaalslag naar de praktijk. Bij diverse branden was er al een conclusie, terwijl dit door onderzoek niet werd bevestigd.

Efectis geeft duidelijk aan dat het geen (wetenschappelijk) onderzoek naar de mogelijke oorzaken van een rookgas­explosie betreft, maar een indicatief experiment. Ook melden zij dat men niet kan aangeven wat de schaaleffecten zijn bij dit experiment. De opmerking van Efectis geeft aan dat de conclusies over dit experiment gaan en niet over de werkelijke situatie. De effecten die zijn waargenomen, lijken op wat in de praktijk ook zichtbaar is; wat echter niet betekent dat we dan over hetzelfde spreken. Het doel van onderzoek zou moeten zijn om de brandweer op de juiste wijze te informeren over tools om tijdens de bluswerkzaamheden veilig(er) te kunnen werken en zeker niet verrast te worden door het brandverloop. Dit vereist gedegen wetenschappelijk onderzoek en kan niet gebaseerd worden op kleinschalige experimenten, de waargenomen effecten daargelaten. Dit experiment wijkt op een aantal essentiële punten daarvoor te veel af van de werkelijkheid.

Kennisdialoog

Door de focus alleen op kunststof isolatie en bitumen dakbedekking te leggen, wordt er ‘wijzend’ gekeken. Voor de minder ingevoerde lezer blijft het dan hierbij. Deze minder ingewijde lezer zal echter, mogelijk op basis van een felle kop boven een artikel, snel conclusies trekken. Dit doet o.i. geen recht aan het onderzoek, noch aan de praktijk, en kan in termen van brandveiligheid tot verkeerde keuzes leiden. Er is geen echte selectie op onderzoek van materialen ­geweest; hoe kan dan ‘blijken’ dat vooral bitumen en EPS een bijdrage ‘kunnen’ leveren. “Het is mogelijk dat de vermenging van de pyrolyseproducten van beide materialen het risico op en gevaar van een rookgasexplosie verhogen, maar dat is niet onderzocht” – hoe kan deze bewering dan stand houden? Als ‘wezenlijk belangrijke randvoorwaarden en invloeden of belangrijke factoren buiten de grenzen van dit onderzoek vallen’ valt de hele opzet in het niet.

Er zijn meer kanttekeningen te plaatsen ten aanzien van het rapport en het experiment. “Vooral bitumen en EPS blijken een bijdrage te leveren”. Hoewel deze veel aandacht krijgen, zijn er relatief zo weinig waargenomen rookgasexplosies, dat de relevantie ervan voor de praktijk een serieuze onderbouwing behoeft. Na vele jaren van brandonderzoek is duidelijk, dat er geen eenduidige oorzaak kan worden gevonden. Dit betekent dat voornoemde stelling niet onderbouwd kan worden. De chemische analyse van ontledingsproducten van EPS op specifieke temperaturen geeft ontledingsproducten te zien die op geen enkele wijze uit EPS kunnen ontstaan. Producten die wel gevonden hadden moeten worden, zijn niet gevonden. Ook is voor elk onderzoek het aangeven van productidentificatie en representativiteit ­belangrijk. Brand en rookklasse worden niet juist aangegeven in het rapport. Er zijn dus nog wat vragen.

Het experiment is uitgevoerd op een schematisch model­gebouw van zeer geringe afmetingen. De verhouding tussen de testopstelling en alle randvoorwaarden is te bepalend om conclusies te trekken. De verhouding brandlast (hoeveelheid isolatie en bitumen) ten opzichte van het volume van de testopstelling is verre van de praktijk. De spleet in het staal
is op schaal behoorlijk onrealistisch. Het stromingsgedrag van gassen in een test op schaal past daarom niet. Zeker niet als het dak nog eens wordt afgesloten door een deksel, waardoor de gassen niet, zoals in de werkelijkheid, geen andere kant op kunnen. Op basis van een indicatieve test wordt aangetoond dat er rookgasexplosies mogelijk zijn; niet dat ze bij toepassing van de geteste ­dakopbouw komen. Het gevonden effect lijkt dus wellicht op de werke­lijk­heid, maar wel enkel binnen de randvoorwaarden van het experiment.

Voor de brandweer is het veel belangrijker dat aangetoond wordt hoe de correlatie ligt tussen de bevindingen van het experiment en de elementen bij een werkelijke brand, zodat die tot een veiliger werken voor de brandweer kan leiden. Hier gaat het experiment mank. In maart 2008 heeft René de Feiter (Efectis) in Brand&Brandweer (artikel ‘Leven van praktijkbranden’) al informatie gegeven over de kenmerken en de waarnemingen, als ook aandachtspunten voor de brandweer.

Stybenex geeft de brandonderzoekers van de in haar opdracht uitgevoerde onderzoeken de vrijheid de rapportages en de kennis over de onderzochte branden publiek beschikbaar te stellen, zodat  de bevindingen kunnen bijdragen aan een hogere veiligheid tijdens de inzet van de brandweer en aan de veiligheid van de gebouwen. Stybenex wil deze actieve rol om in samenwerking met alle partijen de huidige en toekomstige toepassing van EPS producten inzake brandveiligheid te verbeteren uitbouwen. Stybenex werkt daarom samen met DGRM, Efectis en IFV om binnen een kennisdialoog alle kennis omtrent rookgasexplosies nog meer te bundelen om de juiste conclusies te trekken. Brandveiligheid is geen marketing, maar verantwoordelijkheid nemen.