Roofs 2018-02-48 Aantal ongevallen blijft stijgen

Special Veilig en gezond werken

Onlangs publiceerde Inspectie SZW het Jaarplan 2018. In dit jaarplan worden trends op het gebied van veilig en gezond werken gesignaleerd en het beleid voor het komende jaar vastgesteld. Precieze cijfers zijn nog niet bekend, maar vastgesteld kan al wel worden dat het aantal ongevallen in 2017 is gestegen.

De Inspectie SZW signaleert in haar Jaarplan 2018 dat de economische motor steeds beter draait. Nadat het herstel zich aanvankelijk nog niet doorvertaalde naar de arbeidsmarkt, daalt de werkloosheid nu merkbaar. In sectoren waarvoor veel nieuw of tijdelijk personeel wordt gezocht, is sprake van schaarste. Naast de positieve kant van de toenemende groei en het stijgende aantal werkenden, springen ook de negatieve aspecten in het oog: meer risico’s op onveilig, ongezond en oneerlijk werk.

Het werkveld van de Inspectie SZW is breed. In Nederland zijn 1,6 miljoen bedrijven, 8,6 miljoen werkenden en 1,4 miljoen mensen die een beroep doen op het sociale ­zekerheidsstelsel. De Inspectie werkt binnen dit brede werkveld met een duidelijke visie op werkend Nederland. De aandacht van de werkzaamheden ligt met name op het gebied van ongevallen en klachten, onderbetaling en uitbuiting en gevaarlijke stoffen.

De Inspectie ziet dat de meeste werkgevers zich aan de wet kunnen en willen houden. Anderen willen wel, maar kunnen het (nog) niet. Daarnaast is er een groep werkgevers die de wetten bewust overtreedt. En tenslotte zijn er de criminele organisaties, waarvoor alleen de winst telt. Ongeacht welke regels daarbij worden overtreden of mensen gedupeerd.

Ongevallen

Het aantal ongevallen blijft de laatste jaren stijgen. De ver­wachting is dat het aantal arbeidsongevallen in 2017 een stijging laat zien van circa 7% ten opzichte van 2016. Dit blijkt uit de voorlopige cijfers van de Inspectie en uit de werkdruk die inspecteurs ervaren door de stijgende aantallen meldingen die ze van de front-office van de Inspectie krijgen toegewezen voor onderzoek. Of dit ook geldt voor het aantal valongevallen, is op dit moment nog niet te zeggen: pas bij publicatie van het jaarverslag van de inspectiedienst zullen de uitgesplitste cijfers worden gepubliceerd.

De Inspectie ziet een aantal redenen voor de stijging van het aantal arbeidsgerelateerde ongevallen. Inspecteur-generaal Marc Kuipers: “Te vaak gaan er zaken verkeerd omdat verzuimd wordt de juiste veiligheidsmaatregelen te nemen. Of omdat de productie voorging. Soms door onwetendheid, door werkgevers die onvoldoende op de hoogte zijn van de wettelijke voorschriften. Toch lijkt zorgen voor veiligheid en gezondheid zo vanzelfsprekend. Niemand zit te wachten op een ongeval met alle emotionele, persoonlijke en financiële gevolgen. We zien ook dat in economisch slechte tijden bedrijven te weinig geld willen vrijmaken voor veiligheid. En dat ze, als de verkoop voor de wind gaat en er meer financiële middelen beschikbaar zijn, onvoldoende tijd vrijmaken om de veiligheid op een goede manier te regelen.”

In het jaarverslag van 2016 werd voor 2017 als uitgangspunt genomen dat meer onderzoek naar ongevallen zou leiden tot minder inzet van capaciteit voor inspectieprogramma’s gericht op preventie. Bovendien voorzag de Inspectie dat - bij een voortgaande stijging van te onderzoeken arbeidsongevallen - enkele op preventie van onveilig en ongezond werk gerichte programma’s zouden moeten stoppen. Het regeerakkoord wijst nu structureel 50 miljoen euro toe aan versterking van de handhavingketen. Daarmee is ­besloten dat de komende jaren de balans tussen reactief en preventief werk wordt teruggebracht.

Olifantenpaadjes

Ook op het terrein van eerlijk werk ziet de Inspectie de nodige uitdagingen. Een deel van de werkgevers zoekt voortdurend naar constructies om de kosten van arbeid te verlagen. Ze bewandelen zelfbedachte olifantenpaadjes, snijden officiële routes af. Op die manier ondermijnen ze de concur­rentiepositie van bedrijven die zich wel aan de regels houden. In Nederland lopen volgens het Jaarplan 2018 zo’n 600.000 mensen het risico op onderbetaling. De Inspectie SZW schat dat het aantal slachtoffers rond de 24.000 ligt.

In de bijstelling van het Jaarplan 2016 is gemeld dat de inspectiewerkwijze wordt aangepast. De controle op onderbetaling staat sinds januari 2016 voorop. Daarbij wordt ook gecontroleerd op overtredingen, zoals te lange arbeidstijden en illegaal werkende vreemdelingen. Het ging hier om een aanzienlijke verandering in de werkwijze, waarbij is aangegeven dat die nog niet is uitgekristalliseerd.

In het regeerakkoord is extra budget beschikbaar gesteld voor het versterken van de handhavingsketen. Komend jaar gaat de Inspectie daarvoor het fundament leggen. In 2022 moet de uitbreiding gereed zijn. Circa driekwart van de totale capaciteitsuitbreiding wordt ingezet voor het bestrijden van oneerlijk werk, onderbetaling en uitbuiting. Toekomstige ont­wikkelingen - zoals de introductie van een meldplicht voor medewerkers die vanuit het buitenland in Nederland zijn gedetacheerd - gaan ook specifieke programma-eisen met zich meebrengen.