Roofs 2019-04-68 Het dak is sexy

Vijfde editie Rotterdamse Dakendagen

De Rotterdamse Dakendagen, die dit jaar van 31 mei t/m 2 juni zullen ­worden georganiseerd, zijn alweer aan de vijfde editie toe. Het dakenfestival is ­inmiddels een vaste waarde in het Rotterdamse culturele leven én in de daken­branche. Het festival heeft in die vijf jaar een groot aantal ontwikkelingen op gang gebracht, geïnitieerd en gestimuleerd. Een beschouwing aan de hand van een gesprek met organisator Léon van Geest.

Ten tijde van het gesprek heeft Léon van Geest juist een internationale bijeenkomst achter de rug, waarbij de ­organisaties van vergelijkbare dakenfestivals in de verschillende Europese steden de koppen bij elkaar staken. Daaruit werd duidelijk dat de Rotterdamse editie Europees gezien een voorloper is. Dat heeft volgens Van Geest met verschillende factoren te maken: “Ten eerste leent het dakenlandschap in Rotterdam zich bij uitstek voor het gebruik van de daken,” zegt hij. “Ook is het een kwestie van cultuur. In de meer zuidelijke landen ligt de nadruk veel meer op ontspanning op daken, want daar leent het klimaat zich meer voor. De bevolkingsdichtheid in de Randstad zorgt er hier voor dat veel meer inhoudelijk over het dakgebruik wordt nagedacht. Het zal in de toekomst alleen maar drukker worden en het is het meest voor de hand liggend om de hierdoor benodigde ruimte in de hoogte te zoeken. Rotterdam alleen al heeft zo’n 14,5 km² ongebruikt dakoppervlak.”

“Dit alles neemt overigens niet weg dat er ook in het ­buitenland heel bijzondere dingen gebeuren, waar we in Nederland van kunnen leren of inspiratie uit kunnen halen. Denk alleen maar aan het Bosco Verticale (Het Verticale Bos) in Milaan. Dat gebouw, waarbij de gehele gebouwschil als een bos is ingericht, krijgt binnenkort in Utrecht navolging.” Tijdens de kennisdag dit jaar willen we vooral focussen op dit soort inspirerende internationale voorbeelden.

Missie

Vóór hij het gezicht van de Rotterdamse Dakendagen werd, organiseerde de als industrieel ontwerper opgeleide Léon van Geest o.a. rondleidingen en festivals in de stad. Hij heeft daarnaast een breed netwerk in de culturele sector. Het idee voor het festival is verzonnen met architect Joep Klabbers en was o.a. geïnspireerd op het Arnhemse festival Roof Garden. Van Geest: We hadden al eerder samen iets op daken gedaan en toen we hoorden van het grote aantal vierkante kilometers dak dat ongebruikt blijft, hadden we ook een missie. Door onze netwerken te combineren en in te zetten, kwamen we al snel tot een aantrekkelijk festival. De eerste editie in 2014 werd al druk bezocht en had daarnaast een interessante kennisdag op het dak van Parking Westblaak. Deze combinatie van een publieksvriendelijk festival met een vakinhoudelijk gedeelte is succesvol gebleken.”

Inmiddels zijn de Rotterdamse Dakendagen een vaste waarde in het culturele leven van de stad. Jaarlijks worden meer dan 50 daken, die doorgaans ontoegankelijk zijn, opengesteld voor het publiek en dat alleen al betekent een enorme stimulans voor het bewustzijn van wat er zoal mogelijk is op het dak. Van Geest: “Je ziet gewoon dat mensen erover beginnen na te denken en hun fantasie erop loslaten. De mogelijkheden zijn enorm en je hebt er bovendien altijd het uitzicht bij, wat direct al voor een bijzondere beleving zorgt.”

Ook commerciële partijen beginnen de waarde van het dak in te zien. Tijdens de eerste editie van de Rotterdamse Dakendagen hadden we op het dak van de Bijenkorf een beeldententoonstelling ingericht. Omdat men via de winkel naar het dak moest, kreeg men tienduizend mensen over de vloer die anders niet binnen zouden zijn gekomen. Toen zag men ineens: ‘Hé, we hebben nu alleen een laag grind op het dak liggen, maar het dak vertegenwoordigt een waarde!’ Dat besef wordt met elke editie groter.”

Architectenfestival in schaapskleren

Afgelopen jaar hadden de Rotterdamse Dakendagen zo’n 20.000 bezoekers. En in 2016 beklommen ruim 300.000 mensen de trap naar het dak van het Groot Handelsgebouw. “Dat waren officieel geen bezoekers van het festival, maar de actie was wel belangrijk voor de missie van ons festival,” aldus Van Geest. “We noemen de Rotterdamse Dakendagen wel eens gekscherend een ‘ architectenfestival in schaapskleren’. Wie op het dak staat, beleeft de stad ineens heel anders. Die ervaring heeft vooral met architectuur te maken: de vormgeving van de gebouwen, de inrichting van de ruimte. Je bent zonder het te merken heel inhoudelijk bezig met architectuur en stedenbouwkunde.”

“Voor alle grote steden is ruimtegebrek een gegeven. Daarom is het belangrijk dat het dak wordt ontdekt als locatie waar je mooie dingen mee kunt doen. Naast een beeldententoonstelling kun je bijvoorbeeld ook denken aan een tennis- of voetbaltoernooi op het dak. Social media is een belangrijk middel om de ‘missie’ verder te verspreiden en we zien dat dat goed werkt. We dragen ertoe bij dat het dak als ‘sexy’ wordt gezien. Het dak ís ook sexy, als je ziet wat het dakgebruik kan betekenen voor het sociale klimaat in de stad, het energievraagstuk, de biodiversiteit, etc. We zijn met Winy Maas inmiddels bezig met plannen om diverse Rotterdamse daken met behulp van luchtbruggen met elkaar te verbinden om zo te komen tot een echte nieuwe bovenlaag in de stad. Die plannen zijn in een vergevorderd stadium.”

Veel ontwikkelingen op het dak in Rotterdam zijn gestimuleerd door de Rotterdamse Dakendagen, al wil Van Geest niet te veel credits voor zijn rekening nemen. “Het festival is een ­onderdeel van een wereldwijde beweging, het hing gewoon in de lucht. Vergelijk het met de boekdrukkunst, die werd ook op verschillende plaatsen tegelijkertijd uitgevonden. Zo ook dit festival. Natuurlijk heeft ons festival ertoe bijge­dragen dat ons netwerk werd geactiveerd en uitgedaagd om de fantasie te gebruiken. Daar zijn mooie ideeën uit ­ontstaan. Maar tegelijk waren er ook diverse andere ­instanties en organisaties met hetzelfde onderwerp bezig, met eveneens een grote impact.”

De komende editie belooft opnieuw interessant te worden met veel prachtige daken die toegankelijk zijn voor het ­publiek, bijzondere voorbeelden van dakgebruik en een interessante kennisdag. “Zoals het een festival met een missie betaamd, hopen we dat er een dag komt dat we overbodig zijn,” besluit Van Geest. “Het is ons doel dat het dakgebruik een vanzelfsprekendheid wordt.”

In het volgende nummer van Roofs zal uitgebreider worden ingegaan op het programma van de komende editie van de Rotterdamse Dakendagen.