Roofs 2020-01-68 Pasklare oplossingen voor het daklandschap

Begroeningsactiviteiten met medewerking van lokale partijen

Het dak speelt een belangrijke rol bij het oplossen van stedelijke problemen. De grote uitdagingen als energietransitie, klimaatadaptatie, mobiliteit, gezondheid, vergroeningswensen en sociale inclusie vinden de oplossing op het dak. Om antwoorden te kunnen formuleren op de grote maatschappelijke opgaven en in te spelen op de problematieken (mede ontstaan door klimaatsverandering en verstedelijking) zijn nieuwe vormen van samenwerking nodig: tussen de lokale overheid, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en natuurlijk de inwoners. De overheid roept op om initiatieven in te dienen en daar speelt Roof Update met haar verzameling aan experts regelmatig op in.

Een klimaat-adaptieve tuin in Eindhoven, ontworpen door Joosten Kunststoffen met watermanagement(blauwdak), vegetatie (groendak) en pv-cellen (geel dak). Opgeleverd volgens de nieuwe standaard van de gemeente Eindhoven. Uitgevoerd door BTL Veldhoven.

Ronald van Bochove

“We worden ons in Nederland bewust van het feit dat een duurzaam huis of gebouw begint bij het dak,” zegt Tamara van Dijk, oprichter van Het Groene Loket (activatieplatform voor inwoners) en adviseur bij de Stichting Roof Update. “Door dit nieuwe denken zien steeds meer bedrijven en bewoners in dat het creëren van een duurzame leefomgeving gemakkelijk begint bij het (groen)dak, de juiste materialen voor dakbedekking, isolatie… Daarna volgt de gevel en dan pas de rest. Vanaf het dak naar beneden denken, waar het gaat om bouw en verduurzaming.”

“Deze ontwikkeling vertaalt zich in de grote vergroenings­projecten die ontstaan vanuit bewonersinitiatieven,” vervolgt ze. “De gemeentes en waterbedrijven zetten deze initiatieven kracht bij door stimulerende subsidieregelingen en spelen daarbij gelijk in op problematieken als hitte-eilanden en regenwaterknelpunten. De consument wordt kritischer en bewuster. Ook verzekeraars zetten actief in op huisbezitters, om zo schadeposten, ontstaan door extreme stortbuien, te beperken.”

Bewonerseisen

Er is een trend om heel lokaal vanuit dienstverleners een totaaloplossing aan te bieden voor structurele problemen. Het gemak waarmee je via de telefoon en online vanuit je eigen woning je persoonlijke bestelling kunt doen, vertaalt zich ook naar de wens van bewoners en lokale organisaties om uit eigen initiatief een betere buurt te creëren. Op het gebied van groene daken wordt ‘versimpeling’ gezocht. Een dienst die alle zorgen wegneemt en met een druk op de knop het dak ‘begroent’. Rooftop Revolution, Het Groene Loket en de Groene Tornado (het bewoners­initiatief van het collectief Stichting Roof Update) faciliteren in deze behoefte.

En groene daken zijn populair. De Groene Tornado van Roof Update ontving diverse ondersteuningen van gemeenten, het Amsterdamse initiatief Grachten van Smaragd won een geldprijs voor aanleg groene daken op woonboten en het Groene Loket was met haar initiatief finalist tijdens de Duurzame Dinsdag in politiek Den Haag.

Grote partijen als motor voor lokale initiatieven

Er is een wereld te winnen voor ondernemers die een structuur bedenken, die inspeelt op de lokale initiatieven. Zo wil de gemeente Rotterdam de ruimte in de stad beter gaan benutten met publieke ruimten bovenop bestaande en nieuwe gebouwen. En organiseert de Gemeente Leiden volgend jaar het ‘Jaar van het dak’, met als doel deze extra ruimte beter te benutten (daktuinen, parken en groene daken). Met de energietransitie, klimaatadaptatie en sociale opgaven wordt het druk op elke vierkante meter. Een belangrijke oplossing voor de schaarste aan binnen­stedelijke ruimte is het benutten van 18 km² in het centrum van Rotterdam aan platte daken. De Rotterdamse wet­houders Bas Kurvers (Bouwen en Wonen) en Arno Bonte (Duurzaamheid) presenteerden onlangs het Multifunctionele Dakenprogramma. Zij streven naar een nieuwe stadslaag voor multifunctioneel gebruik: opvang van regenwater, energie opwekken en groen­voorzieningen voor bewoners.

Dit plan past goed in de Rotterdamse ambitie de duurzaamste stad van Nederland te worden. Er ligt in de gemeente op dit moment al 360.000 m² aan groen en 168.000 m² aan zonnepanelen op de daken, voor opvang van water en het opwekken van duurzame energie. Een sterke combinatie, aangezien groene daken het rendement en de levensduur van zonnepanelen verhogen. Bij het aanleggen van een daklandschap werkt de gemeente samen met tal van andere organisaties en particulieren, van bewonersorganisaties tot energieleveranciers. Het uitgangspunt is dat de gemeente haar inwoners ondersteunt die met positieve energie aan de slag willen met hun dak.

Op de Dutch Design Week (DDW) is het samenwerkings­verband van verzekeraar Interpolis met creatieven van Freshheads genomineerd voor de Design Awards 2019. ­Freshheads ontwikkelde onder meer de Leakbot - een slimme lekkagedetector én een collectieve inkoopactie van Groene Daken.

Lokaal voor nationale belangen

De sociaal-ruimtelijke uitdagingen vragen om een integrale aanpak, waarbij keuzes niet van bovenaf worden opgelegd, maar in lokaal samenwerkingsverband tot stand komen, constateert de overheid. Zij zoekt nu naar concrete vormgeving van zo’n samenwerking. Ontwerpers – zoals architecten, stedenbouwers, stadmakers, social en service designers – kunnen hier een belangrijke rol in spelen door nieuwe ziens- en werkwijzen te introduceren op het snijvlak van sociale en fysieke vernieuwing. Zij hebben de kennis en expertise om nieuwe co-creatieprocessen vorm te geven, bewoners te activeren en gemeenten te begeleiden om samen met stakeholders én gebruikers aan de slag te gaan.

Een belangrijk element in het aanbieden van de pasklare oplossing is het betrekken van lokale partijen. Zo nodigt het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, met het oog op de komst van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) en de nieuwe Omgevingswet, ontwerpers uit om samen met gemeenten nieuwe werkwijzen te ontwikkelen, gericht op co-creatie op lokaal niveau.

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet ontstaat in 2021 voor het lokale bestuur bovendien een nieuw wetgevingsstelsel, dat de randvoorwaarden voor deze samenwerking gaat bepalen. Voorstellen kunnen worden ingediend tot en met 10 maart 2020 via de online aanvraag­omgeving van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.