Roofs 2024-09-54 “Biobased betekent niet: terug naar de plaggenhut”

Aan tafel met ... Joost van der Waal

In deze rubriek laat Roofs personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Tekst: Nolanda Klunder

“Mensen denken vaak dat ecologisch isoleren iets nieuws is”, zegt Joost van der Waal van Isoleerbewust. “Maar dat is het nu juist niet. Mensen hebben altijd hun woningen geïsoleerd met natuurlijke materialen die in hun omgeving voorradig waren: houtkrullen, zeegras, boekweitdoppen, grassen, turf. De afgelopen 75 jaar zijn we een andere weg ingeslagen en materialen gaan gebruiken waarvan we nu inzien dat ze niet altijd even goed zijn voor het milieu en de gezondheid. We kunnen terugkeren naar wat we altijd gedaan hebben.”

Platform

Vier jaar geleden begon Joost van der Waal zijn eigen bedrijf voor biobased isoleren. “Ik werkte als architect, maar het begon me tegen te staan om veertig uur per week achter een beeldscherm door te brengen. Toen ik een vriend hielp om zijn huis in Zweden te isoleren, ontdekte ik hoe fijn ik het vond om met mijn handen te werken. Ik voelde in elke vezel dat we als mensen gemaakt zijn voor fysiek werk, niet voor kantoorwerk.” Als architect wist Van der Waal het een en ander van ecologisch isoleren en hij besloot om daar projecten mee te gaan doen. “Dat was een grote stap, want ik had wel eens behangen en geschilderd, maar dit ging veel verder. Ik ging me erin verdiepen en cursussen volgen. Daarbij merkte ik dat de markt niet bezig is met kennis verspreiden en mensen enthousiast maken voor biobased isolatie. Het onderwerp verdient veel meer aandacht. Die besloot ik te genereren via LinkedIn. Ik ontwikkelde een LinkedIn-strategie, die er onder meer uit bestaat dat ik elke drie dagen iets post en letterlijk alle vragen beantwoord. Dat ging zó goed dat ik binnen een paar maanden al honderd projectaanvragen had die ik niet allemaal zelf kon doen. Bovendien waren dat opdrachten door heel Nederland, terwijl ik graag lokaal werk en het liefst op de fiets naar de projecten ga. Daarom besloot ik om het platform Isoleerbewust te starten. Vanuit heel Nederland komen daar de opdrachten binnen en ik verdeel ze over lokale aannemers.” Die aannemers screent Van der Waal zorgvuldig. “De eis is dat ze elke opdracht voor minimaal 80 % biobased invullen. Ik wil foto’s en referenties zien en na afloop check ik bij de klanten of de opdracht naar tevredenheid is afgerond. Samen vormen we een community of experts die van elkaar leren. Ik organiseer soms een dag waarop we elkaar kunnen ontmoeten en we hebben een Whatsapp-groep waarin we overleggen over wat we in de praktijk tegenkomen. Er zijn aannemers bij die dit al dertig jaar doen, daar leer ik ook van.”

Natuurlijke materialen

Bij ecologisch isoleren gaat het over natuurlijke materialen zoals vlas, houtvezel, gras, stro, hennep, miscanthus, cellulose en karton. “Cellulose wordt gemaakt van gerecycled krantenpapier”, licht Van der Waal toe. “Maar nu we steeds minder kranten lezen en meer pakketjes bestellen, komt gerecycled karton op als isolatiemateriaal. Bij houtvezel gaat het over reststromen van houtzagerijen, de snippers waar je verder niets meer mee kunt doen. Nieuwe materialen zijn volop in ontwikkeling, zoals mycelium. Dat zijn schimmelsporen die nu gebruikt worden als verpakkingsmaterialen en getest worden als isolatiemateriaal.” Waarom zet Van der Waal zich zo in voor biobased isolatie? “Biobased materialen zijn beter voor het milieu: tijdens de groei nemen de planten en bomen CO2 op. Ze zijn beter voor de gezondheid, want ze bevatten geen schadelijke stoffen en ze irriteren de huid niet. En ze isoleren geweldig. Ze bufferen vocht en warmte. Maar ik vind het belangrijk om ook eerlijk te zijn over de nadelen: biobased materialen hebben bijvoorbeeld een lagere Rd-waarde dan PIR, waardoor de isolatielaag dikker moet zijn, ze zijn iets duurder dan glaswol en zijn minder bestand tegen vocht dan EPS en XPS. Ze hebben een lagere brandklasse, E, maar dat betekent niet dat biobased materiaal brandgevaarlijk zou zijn, want je zorgt voor een brandveilige opbouw met bijvoorbeeld een gipsplaat ervoor..”

Inblazen

“Met name voor daken biedt biobased isolatie grote voordelen, want via het dak kan de meeste warmte binnenkomen”, benadrukt Van der Waal. “Een dak met zwarte dakbedekking kan wel 80 graden in de volle zon worden. Die warmte wil je tegenhouden. Bij een dikte van 14-16 cm doet biobased isolatie dat van nature heel goed, beter dan PIR en PUR. Wordt er gewerkt met dikkere isolatie, dan hebben ook PIR en PUR een acceptabele faseverschuiving. Overigens is biobased isolatie geen wondermiddel: als je het binnen koel wil houden, dan moet je ook zonwering aanbrengen.” Een ander groot pluspunt van ecologische isolatiematerialen is de verwerkbaarheid, zegt Van der Waal. “Je kunt kiezen voor inblazen in plaats van werken met matten. Je hoeft dan geen matten op maat te zagen en hebt geen verticaal transport, want de inblaasmachine staat beneden en de materialen gaan met een slang naar boven. Bovendien komt het materiaal met inblazen in elk hoekje, de ruimte wordt volledig gevuld.”

Kopersgids

Onlangs bracht Van der Waal zijn boek Kopersgids ecologisch isoleren uit. “Er is een kennisachterstand. Daarom besloot ik om de kennis te bundelen in een boek waarin alle veelgestelde vragen beantwoord worden. Daar is vraag naar: er zijn inmiddels 5000 exemplaren als e-book gedownload of in hardcopy verkocht, aan onder meer concullega’s, architecten en energiecoaches.” Daarnaast gaat Van der Waal verder met voorlichting via zijn posts op LinkedIn en in workshops. “Het is indrukwekkend dat mensen – soms wel 200 man – bij die workshops speciaal voor mijn verhaal komen. Het is tof om te vertellen over de mogelijkheden maar ook over onzekerheden en over fouten die ik heb gemaakt, zodat we samen leren. Hoofdzaak is dat mensen zich gaan verdiepen in de mogelijkheden van biobased materialen en een beredeneerde keus maken.”

Proberen

“Isoleren met biobased materialen is zoals gezegd niet nieuw, maar juist datgene dat tot ver in de twintigste eeuw normaal was”, besluit Van der Waal. “Als we terugkeren naar het gebruik van natuurlijke isolatiematerialen, betekent dat niet dat we terugkeren naar de vochtige plaggenhut. Integendeel: er is heel veel productontwikkeling geweest. De materialen zijn er, de kennis is er. Daarom zou ik tegen de dakenbranche willen zeggen: verdiep je in ecologisch isoleren. Vooral bij dakisolatie bieden biobased materialen grote voordelen. Probeer ze een keer. Als je biobased materialen voelt, dan ben je om.”