Roofs 2024-09-58 Leidse ontwerpwedstrijd over duurzame daken

“Maak jij de daken van Leiden duurzaam en toekomstbestendig?” Die vraag stelde Antea Group eerder dit jaar in de ontwerpwedstrijd ‘Van een Lei’en dakje’. Iedereen – particulieren en bedrijven – mocht meedoen en een ontwerp maken voor een groen en duurzaam dak in de gemeente Leiden.

Tekst: Nolanda Klunder

Ingenieurs- en adviseursbureau Antea Group organiseerde afgelopen jaar samen met de gemeente Leiden de Groene Daken Ontwerpwedstrijd ‘Van een Lei’en dakje’, waarbij iedereen werd uitgenodigd om een groen dak te ontwerpen voor de stad Leiden. Pieter de Rotte, Senior Adviseur Bouw bij Antea Group, vertelt: “Antea Group draagt bij aan een betere leefomgeving. Wij zien bij gebouwen dat de vier gevels alle aandacht krijgen, maar de vijfde gevel, het dak, nog altijd onderschat wordt. En dat terwijl die vijfde gevel voor klimaatadaptatie bij uitstek bruikbaar is. Je kunt er immers zoveel mee: je kunt het dak gebruiken voor zonnecollectoren, waterberging, waterbuffering en waterafvoer en je kunt met je dak de biodiversiteit helpen, bijvoorbeeld door een hub te vormen tussen twee natuurgebieden. Er kan ontzettend veel, maar als ik hier naar buiten kijk, zie ik zwarte daken. Kortom, we wilden meer aandacht genereren voor de mogelijkheden van het dak om zo onze leefomgeving een stukje mooier en duurzamer te maken.”

Cadeau voor Leiden

Hij vervolgt: “Deze ontwerpwedstrijd was een cadeau van Antea Group voor de gemeente Leiden. Bij Antea Group maken we naast onze commerciële opdrachten tijd voor andere belangrijke projecten. Een paar jaar geleden organiseerden we een ontwerpwedstrijd voor tiny houses in Deventer. Dat concept gebruikten we dit jaar voor een wedstrijd over duurzame daken. Ik ben zelf Leidenaar, dus voor mij was Leiden de eerste keus, ook omdat Leiden actief bezig is met klimaatadaptatie en vergroening. We zochten contact met Ashley North, de wethouder voor Klimaat, Mobiliteit en Financiën in Leiden, en mochten op bezoek komen om onze plannen te pitchen. Zo konden we ons enthousiasme voor het onderwerp overbrengen.”

Dak naar keuze

Bij de wedstrijd mochten particulieren en bedrijven een ontwerp maken voor een Leids dak naar keuze. De Rotte: “Ons belangrijkste doel daarbij was om mensen te laten nadenken over wat er allemaal met een dak zou kunnen. Met abri’s, advertenties en een artikel in de lokale krant, informatie via buurtverenigingen, berichten op LinkedIn en een inspiratie-avond met sprekers werden de doelgroepen geïnformeerd. Dat leverde een mooie hoeveelheid inzendingen op.” De jury, bestaande uit wethouder Ashley North, Lodewijk Hoekstra van NL Greenlabel en Bram Marcus, Businesslijndirecteur Bebouwde Omgeving bij Antea Group, beoordeelde de inzendingen vervolgens op vijf criteria: wat draagt dit dak bij aan de duurzaamheid van Leiden nu en in de toekomst? Hoe past het in de omgeving? In hoeverre is het dak zelf duurzaam, dus natuurinclusief, bestand tegen weersinvloeden en gemaakt van circulaire materialen? Zijn er innovatieve technieken toegepast? En als laatste: is het concept schaalbaar? Dat gaat over hoe slim het concept in elkaar zit en welke materiaalkeuzes er zijn gemaakt.

Mooi uitzicht

De Rotte: “Wat opviel bij de ontwerpen was de sterke voorkeur voor intensieve daktuinen, al dan niet gecombineerd met waterberging en zonnepanelen. Men ontwierp geen daken met sedum, maar koos juist voor zeer diverse beplanting met planten die in verschillende seizoenen bloeien en ook een mooi winterbeeld geven. Zo is er door het jaar heen steeds iets te zien. Daarbij ging het opvallend vaak niet om daktuinen die toegankelijk zijn. Mensen willen blijkbaar vooral op iets moois uitkijken, meer dan op een groen dak recreëren.”

Drie winnaars

Uit de inzendingen werden winnaars aangewezen in twee categorieën. De winnaar in de categorie ‘Bewoners’, Klaas Jansma, is van beroep hovenier. Hij ontwierp een daktuin voor zijn eigen dak met een circulair watersysteem, waarbij regenwater gebruikt wordt voor irrigatie van het groen én voor waterschalen voor vogels. Vooral het innovatieve van waterschalen die automatisch bijgevuld worden, maakte indruk op de jury. Hij ontvangt € 4000,- om zijn ontwerp uit te voeren.

In de categorie ‘Bedrijven’ werden twee winnaars aangewezen. Architecten Nisreen Alallan en Alaa Zitoni kwamen met een plan om het Lipsius-gebouw van de Universiteit Leiden verregaand te vergroenen. Dit gebouw aan de Witte Singel, naast de Hortus Botanicus, doorbreekt met zijn gevels van beton en metaal de groene zichtlijnen voor de omwonenden, aldus de inzenders. Daarom kwamen Alallan en Zitoni met een ontwerp waarbij zowel de gevels als het dak van planten worden voorzien. Tweede winnaar in deze categorie is Dirk Roosendaal, die als eigenaar van Roosendaal Landscaping gespecialiseerd is in groene daken. Hij ontwierp vergroening voor The SMRT Building, een voorbeeldwoning met geavanceerde technologie die naast station Leiden Centraal is geplaatst. In zijn ontwerp geeft hij dit gebouw een groen dak en groene gevels met een moestuin en zonnepanelen.

De winnaars in deze categorie winnen twintig uur deskundige ondersteuning voor advisering en de definitieve uitwerking van het ontwerp, plus advisering vanuit de gemeente Leiden over subsidieaanvragen. Of de ontwerpen ook zullen worden uitgevoerd, hangt natuurlijk vooral af van de eigenaars van de twee gebouwen. “Wat wij met de wedstrijd primair wilden, was zoveel mogelijk mensen inspireren en aan het denken zetten over de mogelijkheden van daken”, zegt De Rotte. “Want daken bieden veel onbenutte potentie om steden te vergroenen en zuurstof de stad in te brengen. Daar mag nog veel meer aandacht voor zijn.”