Roofs 2025-09-16 Generatie Z op de werkvloer

Arbeidsmarkt

Hoe enthousiasmeer je jongeren voor een carrière in de dakenbranche? Dat begint met begrijpen welke behoeftes zij hebben in hun werk, vertelt James Smith, verbonden aan adviesbureau Youngworks. “Jongeren zijn in een andere levensfase, ze zijn nieuw op de arbeidsmarkt én ze zijn onderdeel van een generatie met bepaalde kenmerken: dat maakt ze anders dan 25-plussers.”

Tekst: Nolanda Klunder

“Het is van alle tijden dat volwassenen jongeren niet begrijpen”, benadrukt James Smith. “Al in een Polygoonjournaal in de jaren ’40 bijvoorbeeld noemden volwassenen jongeren brutaal en rebels; ze willen niet hard werken, ze luisteren niet. Dat is beslist niet iets van de huidige jongere generatie.” Smith is zelfstandig trainer en coach. Hij werkt ook als adviseur en spreker bij Youngworks, een adviesbureau dat organisaties ondersteunt bij het verbinden met jongeren als doelgroep. “In deze tijd is er een schaars aanbod van jongeren op de arbeidsmarkt”, zegt hij. “Werkgevers vissen in dezelfde vijver. Dat maakt de vraag heel urgent hoe je jongeren vindt en aan je organisatie bindt.”

Andere levensfase

Voor het antwoord op die vraag moet je begrijpen welke behoeftes jongeren op de werkvloer hebben, legt Smith uit. “Voor hen staat geld op de eerste plaats, weten we uit onderzoek. Op 2 staat ‘purpose’, ze willen werk met betekenis. Kunnen groeien staat op 3, een goede werksfeer op 4 en een goede werk-privé-balans op 5. Wat je nu ziet is dat volwassenen dezelfde aspecten noemen, maar in een andere rangschikking. Bij hen staat werksfeer op 1 en salaris op 5. Dat is geen verschil tussen generaties, maar een verschil in leeftijd. Jongeren zitten nog in hun vormende jaren. Geld en betekenisvol werk zijn dan belangrijke elementen, omdat ze hun werkidentiteit nog aan het ontdekken zijn.” Dat is een belangrijk aspect om te begrijpen als je over jongeren praat, zegt Smith: “Belangrijker dan het feit dat ze onderdeel zijn van een bepaalde generatie, is het feit dat ze jóng zijn en hun identiteit nog niet uitontwikkeld is. Ze zijn dus vooral in een andere levensfase.”

Generatie Z

De jongeren die nu de arbeidsmarkt op stromen, zijn onderdeel van Generatie Z: de generatie die geboren is tussen 2001 en 2015. “De vormende jaren zijn de jaren van je 12de tot je 25ste”, zegt Smith. “Je ontwikkelt in die jaren je identiteit onder invloed van onder meer de omgeving waarin je opgroeit. De huidige jongeren groeien op in een andere omgeving en met andere omstandigheden dan de generaties hiervoor. Om te begrijpen wat belangrijk was tijdens hun vormende jaren, kijken we naar drie belangrijke thema’s. Het eerste thema is digitalisering: jongeren zijn opgegroeid in een wereld waarin alles direct beschikbaar is. Ze zijn gewend aan directe behoeftebevrediging, gewend dat informatie op een snelle, visuele manier binnenkomt. Dat verwachten ze dan ook in andere situaties, bijvoorbeeld in werk: in hoe ze worden aangestuurd, in hoe snel ze kunnen groeien. Het tweede thema is mondialisering: grenzen zijn vervaagd, de wereld is dichterbij gekomen, en dat maakt dat jongeren zich met leeftijdsgenoten van over de hele wereld vergelijken. Daardoor krijgen ze soms geen realistisch beeld van succes: ze zien voorbeelden van hoe mensen schijnbaar makkelijk door een ‘talent’ succes en geld krijgen. Het derde thema is de individualisering: veel jongeren van nu ervaren prestatiedruk door de opkomst van de maakbare samenleving en het neoliberalisme, die ze het idee geven dat ze volledig zelf verantwoordelijk zijn voor hun geluk en succes.”

Werken in de bouw

Veel jongeren vinden de bouw geen aantrekkelijke werkomgeving. Smith: “In gesprekken met jongeren hoor ik dat ze de bouw vaak associëren met fysiek zwaar werk. Dat contrasteert met wat ze in hun digitale omgeving zien: online zien ze voorbeelden van mensen die makkelijk geld verdienen met bijvoorbeeld crypto of een eigen webshop. Bij Generatie Z zijn businessstudies erg in trek, vanuit de gedachte dat je in die beroepen makkelijk veel geld kunt verdienen. Daarbij vergeten jongeren dat je met een echt ambacht een beter startsalaris hebt, door de schaarste aan vakmensen.” Wat ook opvalt is dat jongeren geen goed beeld lijken te hebben van werken in de bouw. “Ze beseffen niet hoe veel verschillende beroepen er binnen de bouwsector zijn, en zelfs alleen binnen de dakenbranche. Ze hebben geen idee van wat er allemaal mogelijk is. Dus met goede voorlichting is er al een wereld te winnen.”

Werk-privé-balans

Een veelgehoord vooroordeel is dat jongeren niet hard meer willen werken. “Onderliggend daarbij is de normverandering die je breder in Nederland ziet”, benadrukt Smith. “Vroeger werkte men dertig jaar lang bij hetzelfde bedrijf, veertig uur per week. Voor jongeren van nu is de werk-privé-balans heel belangrijk. Ze werken om te leven en niet andersom. Ze willen niet alleen succesvol zijn in hun werk, maar ook in hun vriendschappen, relatie, sport en hobby’s. Vraag je aan een jonge medewerker om morgen over te werken, dan is de kans groot dat hij daar geen tijd voor heeft omdat hij al andere plannen heeft. Dat wil helemaal niet zeggen dat hij nooit wil overwerken, maar hij heeft het daarvoor nodig om zich verbonden te voelen met het werk. Realiseer je dat jonge medewerkers starters zijn op de arbeidsmarkt. Waarschijnlijk begrijpen ze nog niet waarom overwerken soms noodzakelijk is voor je bedrijfsvoering. Jongeren moeten eenvoudigweg nog leren dat er van hun werk meerdere belangen afhangen, meer dan alleen hun eigen belang.”

Leren omgaan met tegenslag

Als nieuwelingen op de arbeidsmarkt hebben ze dus wat meer uitleg nodig. “Ze hebben behoefte aan duidelijkheid, structuur en overzicht. Benader ze met empathie. Zonder, overigens, dat ze met fluwelen handschoentjes aangepakt moeten worden.” Is Generatie Z niet gevoeliger, zoals je vaak hoort? “Jongeren zijn altijd primair in hun emoties, de emotieregulering werkt anders, waardoor ze gevoeliger reageren. Speciaal voor Generatie Z is dat een deel van hen is opgegroeid met ‘curling ouders’, ouders die alle problemen voor hen oplosten. Ze moeten daardoor nog leren om door te zetten bij tegenslagen en niet op te geven bij een fout. Dat geldt nadrukkelijk niet voor iedereen, want Generatie Z is een heel diverse generatie. De jongeren van deze generatie verschillen onderling heel sterk. Maar een deel van Generatie Z heeft dit wel degelijk als uitdaging.” Als werkgever kan je dat bijvoorbeeld in de eerste weken extra aandacht geven. “Neem dit mee bij het onboarden van nieuwe medewerkers: leer ze hoe je in jouw organisatie problemen benoemt en fouten samen oplost. Spreek voldoende evaluatiemomenten af, zodat ze wennen aan regelmatige feedback. Heel belangrijk is ook dat starters de omgangsvormen binnen een organisatie nog moeten leren kennen: hoe je elkaar aanspreekt op de werkvloer, hoe je omgaat met kritiek, welk gedrag de werkgever van je verwacht.”

Bereiken door begrijpen

“De kern van jongeren beter bereiken is: jongeren beter begrijpen”, besluit Smith. “Te vaak wordt er vanuit een oordeel naar jongeren gekeken: ‘In onze tijd…!’ Dat werkt niet om jongeren te enthousiasmeren. Enthousiasmeren moet vanuit verbinding. De sleutel is communicatie en empathie. De neiging is nogal eens om jongeren ergens op aan te spreken. Veel beter werkt het om aan jongeren uit te leggen wat je verwacht en waarom: dus van aanspreken naar bespreken. Realiseer je dat jongeren niet alleen deel van een bepaalde generatie zijn,

maar ook gewoon jonge mensen, die nieuw zijn op de arbeidsmarkt.” ■