Roofs 2025-09-87 Hoog werk, lage grappen – over ongewenst gedrag in de bouw

Column Harry Tweehuysen

Op de steiger hoor je van alles. Een harde grap hier, een sneer daar, en af en toe een opmerking die nét over het randje gaat. “Ach joh, moet kunnen!” zeggen we dan. Maar moet het echt kunnen? In de bouw – zeker bij werk op hoogte – draait alles om vertrouwen, samenwerking en veiligheid. Toch praten we nog te weinig over een andere vorm van veiligheid: psychische veiligheid.

De kracht én valkuil van de groep

In de bouw wordt gewerkt in hechte ploegen. Dat is een kracht, want collega’s zijn letterlijk van elkaar afhankelijk. Maar juist die hechte band maakt het soms moeilijk om grenzen aan te geven. Binnen een groep kan groepsdruk ontstaan – de neiging om mee te doen met wat de rest doet.

Een leerling die iets laat vallen, krijgt een harde grap naar zijn hoofd. De rest lacht mee, niet omdat het zo grappig is, maar omdat niemand er buiten wil vallen. Wie er iets van zegt, riskeert zelf het mikpunt te worden. Zo ontstaat langzaam een cultuur waarin ongewenst gedrag – pesten, seksistische opmerkingen of het buitensluiten van iemand – als ‘normaal’ wordt gezien.

Gevolg: medewerkers die zich onzeker of vernederd voelen, trekken zich terug. Ze zeggen minder, letten minder goed op en maken meer fouten. Tip: een leidinggevende die dit ziet of merkt gebeuren, moet direct ingrijpen. Niet met een preek, maar door de grens duidelijk te stellen: “Dit gedrag hoort hier niet.” Wachten tot de volgende toolbox is te laat.

Kleine signalen, grote schade

Ongewenst gedrag begint zelden groot. Het sluipt erin. Een collega die niet meer meedoet met koffiepauzes. Iemand die stiller wordt. Een stageloper die zich plots ziek meldt. Dat zijn waarschuwingssignalen dat er iets mis is met de sfeer of de onderlinge verhoudingen.

Gevolg: psychische onveiligheid. Medewerkers raken gespannen, slapen slecht en verliezen plezier in hun werk. Uiteindelijk leidt dat tot verzuim – mensen melden zich ziek, niet door een val of een blessure, maar omdat ze ‘er even niet meer tegen kunnen’.

Tip: leidinggevenden die hun ploeg écht kennen, merken zulke signalen vroeg op. Wie dagelijks even oplet, een praatje maakt en open contact houdt, voorkomt dat het escaleert. Als een voorman pas tijdens een toolbox moet vragen of iemand zich onveilig voelt, is het kwaad al geschied.

De prijs van wegkijken

Veel leidinggevenden hebben de neiging om sociale problemen te vermijden zolang de productie draait. “Zolang het werk afkomt, valt het wel mee,” is een veelgehoorde gedachte. Maar die houding werkt als een fout in de steiger: het lijkt klein, maar op termijn zakt de boel in.

Gevolg: een ploeg met spanning presteert slechter, neemt minder initiatief en maakt meer fouten. Ook het imago van het bedrijf lijdt eronder – jonge mensen en leerlingen blijven weg, en de sfeer zakt.

Tip: toon lef. Wie ongewenst gedrag laat voortduren, bevestigt het, doet mee! Soms is het nodig om de bron van het probleem te verwijderen – en dat kan betekenen dat een ‘plaaggeest’ niet wordt overgeplaatst, maar het bedrijf verlaat. Dat is geen hardheid, maar leiderschap. Zo laat je zien dat respect en veiligheid geen loze woorden zijn.

Een stevige cultuur

Een veilige bouwplaats begint niet bij de helm of de harnasgordel, maar bij de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Psychische veiligheid is de basis waarop fysieke veiligheid rust.

Concreet betekent dat:

• Let op gedrag en sfeer, niet alleen op productie.
• Spreek ongewenst gedrag direct aan, hoe klein ook.
• Bescherm wie zich uitspreekt.
• Beloon samenwerking en respect.
• En wees zelf het voorbeeld van het gedrag dat je wilt zien.

Wie werkt aan vertrouwen, bouwt aan een team dat stevig staat – ook op hoogte.

Harry Tweehuysen