Roofs 2003-01-06 Noodafvoeren zijn Noodzaak

ing. A.B. Berlee, T-Joint

Er zijn naar aanleiding van het instorten van daken in het najaar van 2002 veel artikelen en meningen gegeven over noodoverlopen en vooral de stijfheid van platte daken. Een overzicht van meningen waaruit blijkt dat ing. Chris van der Meijden van BDA het meeste indruk maakte. Zijn beschrijving van oorzaken vond veel navolging. Een overzicht met toelichting.

In het najaar van 2002 zijn weer diverse daken ingestort als gevolg van wateraccumulatie. Het instorten van het dak van de Ikea vestiging werd zelfs als grap opgenomen in de oudejaarsconferences. Er zou 'een onderdeeltje' missen en 'de handleiding' zou niet te begrijpen zijn geweest. In het NOS journaal werd een hoogleraar opgevoerd als expert die zelfs zei dat platte daken om die reden niet deugen en beter gekozen kon worden voor een hellend dak. Absoluut gezien gelijk natuurlijk, maar inhoudelijk een hoogleraar onwaardig.

Chris van der Meijden van BDA hield op de Nationale Dakendag een aangepaste spreekbeurt. Helaas ging het niet alleen over de wateraccumulatie waardoor een deel van zijn boodschap vertroebelde. Die werd in diverse artikelen wél opgevoerd. In de Cobouw is een artikel geplaatst waarin onderscheid werd gemaakt tussen het elastisch en plastisch berekenen van dakconstructies. Het bleek op hetzelfde neer te komen als de op de Dakendag getoonde computersimulatie. Een constructie kan worden belast tot op het moment dat de elasticiteitsgrens van het constructiemateriaal (staal) wordt overschreden. Dat geldt niet alleen voor de ondergrond van stalen dakprofielplaten maar ook voor de stalen spanten. In een artikel in de Intech werd de eerder genoemde spreekbeurt aangehaald en toegelicht met normeringen van het riool. Ook werden soorten en typen noodafvoeren toegelicht. In de Roofs tenslotte werd in diverse artikelen door leveranciers weer gewezen op het belang van goed afschot. Alle zaken bij elkaar geven een goed overzicht van de problematiek.

Er zijn een aantal scenario's denkbaar voor wateraccumulatie. Als eerste geldt het achterstallige onderhoud, waardoor de reguliere afvoeren verstopt raken en het hemelwater niet wordt afgevoerd. Dat water blijft op het dak staan tot het moment dat de constructie het water niet meer kan dragen en instort. Regelmatig onderhoud, waarbij de afvoeren worden gereinigd, is daar de remedie tegen. Een aspect waar dakbedekkingsbedrijven opdrachtgevers regelmatig op wijzen en dat dan ook algemeen bekend verondersteld mag worden.

Een tweede oorzaak is: ontwerpfouten. Onvoldoende afschot, onverdiepte afvoeren of een tekort aan afvoeren. Een verzameldak waar meerdere daken op lozen, 'dode hoeken' en andere ontwerpfouten zijn onder dit punt te vatten. Een derde oorzaak van wateraccumulatie ontstaat wanneer de capaciteit van het riool tekort schiet en hemelwater dus in het geheel niet wordt afgevoerd. Dit verschijnsel is in Nederland de verklaring voor de populariteit van de stadsuitloop. Onderuitlopen kunnen bij een niet waterdichte aansluiting op de standleiding ernstig lekken. Het riool is berekend op een aanbod van hemelwater waarbij de maximale capaciteit is gebaseerd op een hoeveelheid regenwater die statistisch met een herhalingskans van eens in de vijf jaar voorkomt. (NEN 3215, een regenintensiteit van 0.03(l/s)/m2). Het gaat dus niet om de hoeveelheid regen maar meer om de hoeveelheid die in korte tijd kan vallen. De vergaarbak verdient in dit licht weer aandacht, meer dan de volledig gesloten staduitlopen waar verlengde steekstukken ernstige lekkages kunnen veroorzaken in de spouw.

Een vierde oorzaak is wind en windwervelingen. Interessant in dat opzicht is een telefoontje die de redactie mocht ontvangen van het waterloopkundig laboratorium. Zij hadden naar aanleiding van het instorten van de daken een simulatie gemaakt voor de waterloop zoals die op daken theoretisch kan plaatsvinden. Het blijkt dat wind en windwervelingen voor ophoping kan zorgen - en wel zodanig, dat bij continue aanvoer van water, zoals bij regen en wind plaatsheeft, het dak aanzienlijk belast wordt. Wij komen op dit punt uiteraard terug, temeer omdat er weinig over bekend is.

Een vijfde oorzaak is het verkeerd plaatsen van afvoeren en/of noodafvoeren. Onder verkeerd plaatsen wordt daarbij ook verstaan: het toepassen van verkeerde noodoverlopen. Een noodoverloop, de afmeting en de plaats moet worden vastgesteld door een constructeur. Een dakdekker of een loodgieter wil zich nog al eens laten verleiden om een 'standaard' noodoverloop toe te passen. Een loodgieter valt daarbij wel eens terug op de Nederlandse Technische Richtlijn voor ontwerp en uitvoering van Binnenriolering (NTR 3216), waarin tabellen zijn opgenomen waar per dakoppervlak de netto afmetingen zijn gegeven. Met het idee dat een extra dimensionering van de noodoverloop wel voldoende zal zijn, worden vervolgens noodoverlopen geplaatst. Dakdekkers opperen nog wel eens de mogelijkheid van het weglaten van een stuk dakrand. Zowel dakdekkers als loodgieters zijn zich bewust van de noodzaak van noodoverlopen maar doen er verstandig aan zich te beperken tot melding. Op eigen initiatief aanbrengen van noodoverlopen leidt tot het aangaan van een verantwoording die in alle gevallen bij de constructeur ligt. Regenwater is uiteindelijk slechts één van de genormeerde belastingen waarop de constructie berekend moet worden. Niet de minste uiteraard, maar toch.

Als ontwerpfout is dus ook een te lichte constructie aan te merken, waarbij opgeroepen wordt rekening te houden met de overige hier beschreven factoren. Een ontwerpfout van de constructeur dan wel te verstaan. Wanneer de constructie niet stijf genoeg is en doorbuigt onder het gewicht van het cumulerende water. Bij doorbuiging zal nog meer water ophopen waardoor het dak weer verder doorbuigt etc. Tweede orde effecten dus met instorting tot gevolg.

 Bronvermelding
o Spreekbeurt ing. C.W. van der Meijden Nationale Dakendag 2002
o Artikel Will Scheffer, Intech 12 2002: "Noodafvoersysteem te vaak uit losse pols"
o Artikel Cobouw 12-12-2002: "Stijfheid bepaalt veilig ontwerp dakontwerp"
o Diverse artikelen Roofs.