Roofs 2012-09-30 Koperen dak Heilige Jacobus de Meerderekerk in Enschede vernieuwd

Na twee restauratierondes is het vernieuwde koperen dak van de Heilige Jacobus de Meerderekerk in Enschede onlangs opgeleverd. Het werk is een fraai voorbeeld van ambachtelijk koperwerk. Leidekkersbedrijf D. Koenders uit Neede was zowel bij de eerste als de tweede ronde de uitvoerende partij.

De Heilige Jacobus de Meerderekerk is een van oorsprong neogotische kerk en staat sinds de jaren ‘30 in zijn huidige vorm aan de Oude Markt in Enschede. Door stormschade aan het begin van de jaren ’90 was duidelijk dat het dak op termijn volledig vernieuwd zou moeten worden. Uit kostenoverwegingen was besloten deze restauratie in twee fasen uit te voeren. De twee grote koepels werden direct aangepakt. De overige daken, de goten, het muurlood, de galmgaten en de kerkhaan zijn in de tweede fase, die onlangs is afgerond, vernieuwd.

Leidekkersbedrijf Koenders uit Neede is al sinds 1978 een gespecialiseerde verwerker van leien, koper, lood en zink. Het bedrijf is met name actief in de restauratie en renovatie, maar voert ook nieuwbouwwerken uit. Dit betekent dat men ook veel werkt aan monumentale gebouwen, waar bijzondere kwaliteitseisen worden gesteld aan het werk. Om de kwaliteit van werken te borgen en voor de buitenwacht inzichtelijk te maken, is het men lid van De Zinkmeesters, wat betekent dat alle grote werken worden onderworpen aan een kwaliteitscontrole volgens de BRL 1513 en 1512. Wat betreft het leiwerk is men aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Leidekkers.

“Het werken op monumentale gebouwen vereist een veel groter kwaliteitsbewustzijn dan het werken in de nieuwbouw,” vertelt Harrie te Lintelo van het bedrijf. “Restauratie betekent het werk terugbrengen in de oorspronkelijke staat. Het is de bedoeling dat we na de oplevering niet meer op het werk terugkomen. Wij hebben vijf permanente loodgieters/koperverwerkers in dienst die gewend zijn volgens de strengste kwaliteitseisen te werken en ook het ambachtelijke handwerk in ere weten te houden. Al onze medewerkers beschikken over de benodigde certificaten om dit soort gespecialiseerd werk uit te voeren, zowel op het gebied van leidekken als in de lood-, zink- en koperwerken.”

Ambachtelijk koperwerk

De problemen op het dak zijn ontstaan omdat het oorspronkelijke koper niet juist was aangebracht. Te Lintelo: “In Nederland hebben wij niet echt een traditie in het maken van koperen daken. Veelal werd het koper op dezelfde manier aangebracht als zink. In veel gevallen gaat dat ook goed, maar soms ook zie je dat het daardoor mis gaat. Dat was hier het geval, het koper was te kort ingeknipt waardoor door werking van het materiaal de waterdichtheid van de constructie in gevaar komt. Toen begin jaren ’90 stormschade ontstond kwamen de gebreken aan het licht. Inmiddels waren al lekkages ontstaan en daarom werd besloten de twee grote koepels direct te voorzien van een nieuwe koperen dakbedekking.” Destijds werd dit werk uitgevoerd door Leidekkersbedrijf D. Koenders. Het bedrijf werd ook ingeschakeld om de tweede fase uit te voeren. De restauratie van de overige daken en het verdere koper- en loodwerk heeft onlangs plaatsgevonden.

Het betreft de restauratie van de twee overige daken van de kerk. Deze kregen een nieuwe gefelste koperen dakbedekking. Het koper is op dit werk op de ambachtelijke manier gefelst, dus niet gesoldeerd. Het materiaal werd voorgefelst geleverd door Zinkunie uit Boxtel. Waar nodig werd het materiaal op het werk gefelst. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de dakluiken. Dit maakte het werk aan de daken intensief. Ook de goten werden zoveel mogelijk prefab aangeleverd.

Bijzonder is ook de koperen bekleding van de vier galmgaten in de klokkentoren. “Hier was oorspronkelijk natuursteen gebruikt die in de loop der tijd lekkages was gaan vertonen,” vertelt Te Lintelo. “Het onderliggende hout was gaan rotten en hebben we daarom vernieuwd. Daar overheen hebben we de koperen bekleding aangebracht. De spuwers zijn handgemaakt en werden ter plekke in het werk geklopt.”

Tenslotte heeft het bedrijf ook de kerkhaan vernieuwd. Deze werd in de werkplaats van het bedrijf voorzien van een nieuwe laag bladgoud. Ook de lager werd vernieuwd. De haan werd opnieuw uitgebalanceerd en  op een glazen knikker geplaatst. Zo kan de haan weer ongehinderd bewegen op de wind.

“Met deze dakrestauratie kan het dak er weer vele jaren tegen,” aldus Te Lintelo. “Het dak is weer waterdicht en onderhoudsvrij. Een koperen dak gaat normaal gesproken minimaal 100 jaar mee. Het materiaal vormt bij veroudering een patinalaag die direct een beschermlaag vormt. Als het goed is maken wij een toekomstige renovatie of restauratie van deze daken niet meer mee.”

Dakrestauratie Heilige Jacobus de Meerderekerk te Enschede

Opdrachtgever: Parochiebestuur St. Jacobus de Meerdere Enschede

Architect: Boerman Kreek Architecten BV te Steenderen

Leverancier: Zinkunie te Boxtel

Koperverwerker: Leidekkersbedrijf D. Koenders te Neede