Roofs 2017-01-24 Het dak biedt de oplossing voor de stad van vandaag en morgen

Stichting Roof Update

Het dak krijgt met de kennis en techniek van vandaag veel meer functionaliteit. Nu we deze moge­lijkheden ­ontdekken is de stap naar een bovenstad, het creëren van een nieuwe ruimte op dak­niveau, dichterbij gekomen. Kunstenaar ­Constant schetste met New Babylon hiervoor al jaren geleden de con­touren. In dit artikel droomt Stichting Roof Update met hem mee.

Kunstenaar Constant Nieuwenhuys, kortweg Constant (1920-2005), was lid van de CoBrA-groep. Vorig jaar toonde het Gemeentemuseum in Den Haag het levenswerk van Constant: New Babylon, waaraan hij ruim twintig jaar werkte. Na de Tweede Wereldoorlog zag Constant hoe alles opnieuw moest worden opgebouwd en hoe de samenleving in de jaren ‘50 veranderde door de toenemende automatisering.

De tentoonstelling bracht de ontwikkeling naar New Babylon in beeld, waarin de mens zich in de ogen van Constant zal ontwikkelen tot een ‘homo ludens’, een spelende mens, ­creatief, vrij van werk en vrij van grenzen. Boven de bestaande steden worden nieuwe leefomgevingen gecreëerd waar iedereen vrij is om te gaan en staan waar hij wil. Een bovenstad waarvoor de kunstenaar geen vaste vorm omschreef. Constant deed slechts suggesties voor de manier waarop de nieuwe wereld ingericht kan worden. Het is aan de mens om New Babylon creatief vorm te geven, afhankelijk van de behoeftes die er zijn. “Alles moet mogelijk blijven, alles moet kunnen gebeuren, de omgeving wordt gecreëerd door de activiteiten van het leven en niet andersom.”

Na een tentoonstelling in het Gemeentemuseum in 1974 bleef het grootste deel van New Babylon achter in het ­museum. Constant wilde zijn atelier leegmaken om weer te kunnen schilderen. “Het is hier veilig opgeborgen”, zo gaf hij destijds aan, “wachtend op gunstiger tijden en toekomstige generaties”.

Vandaag

En het lijkt erop dat deze nieuwe generatie en toekomstige tijden zijn aangebroken. Met de expositie en de hernieuwde aandacht voor het gedachtegoed van Constant krijgt het dak in de stad een ongekende impuls. De Rotterdamse Dakendagen, die plaatsvonden ten tijde van de expositie, toonden al een glimp van wat mogelijk is in die bovenstad. Architect en visionair Winny Maas refereerde aan het werk van de kunstenaar en gaf de bezoekers ook fysiek de mogelijkheid de bovenstad te verkennen. Met een tijdelijke trap van het Stationsplein naar het dak van het Groot Handelsgebouw kon iedereen het nieuwe perspectief op leven in de stad ervaren (zie ook Roofs juli 2016). En in de afgelopen jaren hebben we met de komst van Google Earth, TomTom, en GPS-software geleerd de stad van bovenaf te bekijken. We zien onszelf niet alleen als stip op een plattegrond van straten, maar ook het enorme potentieel aan daken van de gebouwen om ons heen. De grijze vlakken als van die daken als een onontgonnen gebied.

Met onze huidige mogelijkheden kunnen we die grijze vlakken al zeer nuttig besteden. De groene, blauwe en gele ­invulling van het dakoppervlak werd ook tijdens de Dakendagen in Rotterdam door tal van partijen onderkend. De Green Deal Groene Daken 2 streeft ernaar de belem­meringen weg te nemen die nuttige toepassingen nog in de weg staan.

Stichting Roof Update helpt vandaag al diverse gebouw­eigenaren en gemeenten op weg om hun dakoppervlak beter te benutten. De eerste vier door ons ontwikkelde daksystemen bieden mogelijkheden voor een groot aantal bestaande daken. De Groene Tornado maakt schuur­daken en daken van aanbouwen in buurten groen en onze opleidingmodules zullen bijdragen aan het bewust worden en vergroten van de mogelijkheden op het dak bij beslissers en ontwerpers en de makers van de daken van morgen. De Stichting zet zich in om de dakbezitter, beleidsmaker, architect en ondernemer de juiste informatie, kennis en gereedschappen aan te reiken om de nieuwe mogelijkheden op daken ten volle te benutten. Ook dit jaar zullen we u in dit vakblad hierover uitgebreid informeren.

Morgen

Maar het New Babylon en de visie van Winy Maas gaan nog een stap verder dan het benutten van een aantal vierkante meters dak. De daken in de stad zien zij niet als afzonderlijke dakvlakken die ieder met een nieuwe functie kunnen worden ingevuld. Veel meer zijn het de steunpilaren van een stad op een hoger niveau. Om echt een bovenstad te zijn, moeten de daken onderling verbonden worden. Met onze robuuste manier van bouwen hebben we een geweldig fundament gelegd voor het naar boven uitbreiden van de stad. Onze kennis van bruggen en viaducten, en de ontwikkeling van nieuwe materialen voor ranke, sterke constructies maakt de verbinding veilig en mogelijk.

Constant schetste wandelpaden, gebouwen en trappen die ver boven het maaiveld ruimte bieden aan de oplossing voor tal van problemen waarvoor de stad zich geplaatst ziet. Dan biedt het dak ruimte aan oplossingen van het niveau Urban Farmers, de ondernemers die een kas voor stadslandbouw realiseerden in Den Haag (zie Roofs september 2016). Voor die stad van morgen zijn nieuwe samenwerkingsverbanden nodig. Zoals Philips en Douwe Egberts ruim 15 jaar geleden door samenwerking de Senseo-koffie mogelijk maakten, zo zijn verbindingen met ondernemers als Airbnb, zorgverzekeraars en de game-industrie niet ondenkbaar als er nieuwe functionaliteit aan de stad kan worden toegevoegd.

Op daken van gebouwcomplexen kan ruimte worden gemaakt voor onze ouderen. Hier kunnen ze in een veilige omgeving wandelen, recreëren en tal van activiteiten ondernemen waarvoor het in de stad te gevaarlijk is geworden. In samenwerking met zorgverzekeraars worden parken, fitnessruimtes, bibliotheken en sauna’s ontwikkeld in een omgeving die alleen voor ouderen exclusief toegankelijk is. De boven­stad biedt ruimte aan een kudde groendakschapen. Er worden geiten gehoed op de daken van bedrijventerreinen. Er ontstaat een levendige concurrentie: welk bedrijventerrein levert de lekkerste honing?

De aan elkaar verbonden daken zijn een goede basis voor een nieuw transportsysteem. De bevoorrading van winkels verloopt via een compact containersysteem over de daken van de woningen en gebouwen. Distributiecentra aan de rand van de stad maken het niet langer nodig voor vrachtverkeer om ‘s ochtends vroeg de steden in te moeten. Een parcours boven de uitgestrekte buitenwijken van de stad geeft wielrenners alle vrijheid hun sport te beoefenen zonder gehinderd te worden door zondagsfietsers en wandelaars. Het baanabonnement geeft exclusief toegang tot een dakdagdeel om ongehinderd je ronden te maken. Door af en toe naar straatniveau af te kunnen dalen, of door over te steken naar andere wijken op een ander niveau, is een on-Nederlands hoogteverschil te ervaren.

De bovenruimte kan ook de plaats zijn van eenvoudige ‘tiny houses.’ Te verhuren door gebouwbezitters en te ­bereiken zonder de bestaande bewoners tot last te zijn. De bovenstad is een ideale manier voor kampeerders om in de stedelijke omgeving toch in de natuur te zijn. De bovenstad is mogelijk ook een speelveld voor gaming. Hier is ruimte om Pokémon Go-achtige spellen te ontwikkelen zonder overlast te veroorzaken voor de bewoners. Tenslotte is de verhoogde stad ook een mogelijkheid voor ordebewakers en beveiliging om toezicht te houden en zich snel te kunnen verplaatsen.

Alle ingrediënten voor de bovenstad zijn er. Deze generatie maakt mogelijk het New Babylon mee!