Roofs 2018-05-52 Het belang van waterberging op daken

Special gekleurde daken

Multifunctioneel gebruik van daken is een hot item in de dakenbranche en opdrachtgevers vragen steeds vaker naar de mogelijkheden. Ook waterberging komt regelmatig ter sprake, maar wat is waterberging eigenlijk en waarom is het belangrijk?

Doeke Bosma, NDA

Onder waterberging op daken verstaan we het tijdelijk ­opslaan van water. Niet te verwarren met waterbuffering, deze termen worden nogal eens door elkaar gebruikt. We spreken van waterbuffering indien het regenwater niet tot afvoer komt. Het verdampt of wordt opgenomen door de beplanting. Bij waterberging wordt het water opgevangen en is er zodoende controle over het moment dat het water afvloeit.

Waterberging gebeurt op allerlei verschillende wijzen. Het water kan tijdelijk opgevangen worden in zogeheten retentiegebieden. Deze gebieden zijn speciaal ingericht voor het opvangen van water bij hoge waterstanden. In stedelijk gebied moet men denken aan opvangvijvers, ondergrondse opvang, wadi’s, openbare overloopgebieden (straat, sportpark of plein) of het aanpassen van de riolering en aan daken natuurlijk.

Waarom is waterberging belangrijk?

Schade door wateroverlast is een groeiende kostenpost voor de overheid, verzekeraars en particulieren. Deze schade ontstaat doordat straten onder water komen te staan, omdat de riolering het water niet kan verwerken. Dit heeft tot gevolg dat gebouwen schade oplopen en dat het openbare leven vastloopt. Dat zorgt voor een flinke kostenpost.

Daarnaast kan het oppervlaktewater vervuild raken als de riolen het regenwater niet kunnen verwerken. Als riolen dreigen over te lopen, wordt het water namelijk vaak op het oppervlaktewater geloosd. Dit heeft uiteraard nadelige gevolgen voor de natuur en het leven in en om de singels, grachten, sloten e.d. Bovendien is het zonde als (schoon) ­regenwater in het riool terecht komt. Dit water zou rechtstreeks terug de natuurlijke omgeving in moeten kunnen.

Door klimaatverandering komen er steeds vaker zware buien, wat logischerwijs tot gevolg heeft dat er meer water ­verwerkt moet worden. Daarnaast neemt de omvang van het stedelijke gebied onverminderd toe. Bij verhard oppervlak, zoals in de stad, kan het regenwater nauwelijks in de bodem dringen. Het regenwater wordt, net als in het verleden, veelal zo snel mogelijk afgevoerd via riolering of naar het oppervlakte­water. Door de combinatie van deze twee factoren, klimaatverandering en verstedelijking, komt de verwerking van het regenwater via het riool en het oppervlaktewater in de problemen en moeten er andere oplossingen bedacht worden, zoals waterberging op daken.

Waterberging op daken

Een systeem om water op daken te bergen wordt vaak in combinatie met een groendak aangebracht. Dit betekent dat er onder de normale groenopbouw met retentiekratten een ‘bak’ gecreëerd wordt, waar het water in opgevangen kan worden. Het waterpeil op het dak kan bijvoorbeeld gereguleerd worden met computergestuurde hemelwater­afvoeren.

Het groen zorgt er sowieso voor dat het water vertraagd afgegeven wordt en daarnaast is het ook goed voor de beplanting. Het opgeslagen water verdampt en voorziet het groen van vocht in tijden van droogte. Bovendien heeft de combinatie groen/blauw een nog sterker effect tegen de hittestress in stedelijk gebied.

Uiteraard is niet ieder dak vanzelfsprekend geschikt voor ­waterretentie. Sterkte en stijfheid van de draagconstructie moet onderzocht worden bij bestaande bouw of ingecal­culeerd worden bij nieuwbouw.

Een mooi voorbeeld hiervan is het dakpark op het kantoorgebouw Vivaldi aan de Zuidas in Amsterdam. Dit is aangelegd op het bestaande betonnen dek van de ondergrondse parkeergarage. Uit onderzoek bleek de draagkracht van de hoofddraagconstructie voldoende was om het extra gewicht van de wateropslag en de substraatlaag te dragen, maar de draagkracht van de tussenliggers was dat niet. Daarom is er hier voor gekozen om een gedeelte van het dak, ongeveer tweederde, te verstevigen met een staalconstructie. Zodoende is dit gedeelte van het dak geschikt gemaakt voor waterberging. Niet voor niets heeft dit dak het predicaat ‘Dak van het jaar 2017’ gekregen!

Dakbedekkingsconstructie waterberging

Het type dakbedekking moet geschikt zijn voor langdurige waterbelasting en in de dakbedekkingsconstructie moet iedere laag volledig verkleefd zijn. Waterberging is mogelijk op een ongeïsoleerd en op een geïsoleerd dak. Qua isolatie kiest een dakdekker voor een materiaal met een hoge drukvastheid. Qua waterdichting is er eveneens keuze uit diverse materiaalsoorten. Het is altijd belangrijk om voor kwaliteit te kiezen, maar bij dakbedekking die continu onder water komt te staan is hoogwaardige dakbedekking natuurlijk helemaal onontbeerlijk. Er zijn legio mogelijkheden voor de dakbedekking en het isolatiepakket.

Hoe stimuleert de overheid waterberging?

Veel waterschappen geven aan dat hun beleid nog in ontwikkeling is. Uit een recente inventarisatie blijkt wel dat 19 van de 22 waterschappen (86%) beleid hebben hoe om te gaan met alternatieve waterberging, waaronder het groene/blauwe dak. In 2016 rekenden vier waterschappen (18%) de waterberging van elk groen dak mee in de watercompensatie op basis van een reductiecoëfficiënt. Zij beschouwen groene daken als ‘onverhard’, waarvoor geen watercompensatie is vereist (reductiecoëfficiënt gelijk aan 0).

Gemeenten hebben de bevoegdheid om via een verorde­ning het lozen van regenwater en grondwater op de gemeentelijke riolering te verbieden. Ook kunnen gemeenten subsidies verlenen aan inwoners en perceeleigenaren voor het afkoppelen van de riolering. Uit een recente studie van Stichting RIONED is gebleken dat 68 gemeenten een vorm van subsidie voor afkoppelen hebben toegepast, 34 gemeenten dit in hun verordening hebben opgenomen en drie gemeenten het afkoppelen via een gebiedsaan­wijzing regelen.