Roofs 2022-03-15 Handleidingen

Veilig en gezond werken

Handleidingen zijn er in vele soorten en maten. Er zijn begrijpelijke en onbegrijpelijke handleidingen, dunne en dikke, leesbaar geschreven handleidingen en juridische teksten. De meest bekende eenvoudige handleidingen zijn de instructies bij een Ikea-kast of een sticker op de ladderboom. Wat ingewikkelder zijn de Arbeidsomstandighedenwet en het Arbeidsomstandighedenbesluit. Deze kun je ook als een handleiding zien, maar dan voor de manier waarop we binnen een organisatie veilig en gezond werken moeten aanpakken.

Iemand vertelde me dat handleidingen vaak worden gebruikt om de aansprakelijkheid van de fabrikant te beperken. Van oorsprong is de handleiding bedoeld om te weten hoe iets gebruikt moet worden. Niet iedereen realiseert zich dat gebruiken in afwijking van de handleiding niet zijn toegestaan. Handleidingen bij producten zijn vaak dikke boeken. Voor een simpel apparaat moet je soms meer dan honderd pagina’s doorworstelen. Vaak wordt er een ‘snelstartgids’ bijgeleverd en een (digitaal) handboek. Beide zijn noodzakelijk voor veilig en goed gebruik.

Toch kan bijna niemand zich ertoe zetten een uitgebreide handleiding te lezen. ‘We’ beginnen gewoon door uit te proberen. Als we denken het te snappen, gaan we aan de slag en laten de handleiding voor wat het is. Helaas schuilt daarin het gevaar: denken te weten hoe je iets moet gebruiken. Lopend over een werkplek zie je dit terug. Aan de manieren waarop producten verwerkt worden zonder gebruik te maken van de voorgeschreven PBM’s. Aan de manier waarop men een haakse slijptol gebruikt, een kettingzaag, een brander of zelfs een accutolletje. Om verantwoord te kunnen werken moet je weten wat er in de handeling van het product of gereedschap staat. Overigens is het de verantwoording van de werkgever om erop toe te zien dat de medewerkers werken zoals in de handleiding is voorgeschreven.

Lees je de handleiding wèl, dan doe je soms verrassende ontdekkingen. Een voorbeeld is een veel toegepaste dakrandbeveiliging, een fantastisch hekwerk dat moet voor­komen dat dakdekkers van het dak naar beneden vallen. Van groot belang is echter dat de handleiding stipt wordt gevolgd. Daarin staat dat het leuningwerk met een haakbeugel moet worden bevestigd aan het constructieve dakbeschot en de spanten. Helaas is die haakbeugel in de praktijk nagenoeg nooit aanwezig. Op deze wijze toegepast zal de, op zich mooie dakrandbeveiliging dus niet helpen om een val naar beneden te voorkomen (Zie Roofs 2021 nr 1 pagina 21). Iets soortgelijks zie je bij rolsteigers. Zelden zie je een rolsteiger die is opgebouwd zoals is beschreven in de handleiding. Vandaar de gevleugelde uitspraak: ‘Als je een goed opgebouwde rolsteiger wil zien, moet je naar de showroom van de leverancier gaan’. En dat terwijl sommige leveranciers de opbouw­instructie als een sticker op de belangrijkste onderdelen hebben geplakt.

Handleidingen zijn van groot belang om veilig te kunnen werken. Die moeten gelezen en gekend worden door de gebruikers. Dat lezen moet liefst vóór aanschaf gedaan worden, zodat je weet of het product geschikt is voor wat je ermee wilt doen. De eerstverantwoordelijke hiervoor is de werkgever. Het is daarom voor de werkgever handig om de handleiding te beoordelen op begrijpelijkheid. Hij moet er tenslotte voorlichting en instructie over geven, alvorens met het product te mogen werken. Een heldere begrijpelijke handleiding helpt dan. Oh ja, ook ik heb wel eens een Ikea-kast onhandig in elkaar gezet.