Roofs 2022-05-22 “Het tijdelijke van de Rotterdamse Dakendagen kan tot blijvende veranderingen leiden”

Aan tafel met… Léon van Geest

In deze rubriek laat Roofs markante personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Tekst: Nolanda Klunder
Foto: Fred Ernst

Léon van Geest nam in 2015 samen met Joep Klabbers het initiatief voor de Rotterdamse Dakendagen en is sindsdien directeur van het jaarlijks terugkerende evenement (sinds dit jaar samen met Nikki Kamps). “Mijn drijfveer is dat ik de stad een betere, leefbaardere plek wil maken”, zegt hij. “Ik wist van tevoren niet dat er zo veel bij elkaar komt als je over daken praat: energie, wateroverlast, watergebruik, biodiversiteit. In eerste instantie is het dak het ding dat je beschut tegen het weer, maar als je je erin verdiept, ontdek je wat er allemaal mee kan. Het dak is geen deksel om water vanaf te laten glijden, maar een bakje met plek voor mensen, groen en water.”

Aantrekkingskracht

Het plan voor de Rotterdamse Dakendagen ontstond toen Léon van Geest eigenaar was van een bedrijf dat rondleidingen door Rotterdam verzorgde, vertelt hij. “Ik ontdekte het dak als plek voor rondleidingen. Daken zijn intrinsiek kwalitatief hoogwaardige plekken. Ze hebben een aantrekkingskracht die verder gaat dan alleen het uitzicht dat ze bieden. Daken zijn aantrekkelijk én ze bieden mogelijkheden op het gebied van duurzaamheid en het creëren van extra ruimte in een stad die steeds voller wordt. We kregen het idee om een festival over daken te organiseren en werden niet gehinderd door het zien van beperkingen.” Die beperkingen kwamen al snel. “De brandweer zei over onze plannen: ‘Dat moet je niet willen, daken zijn niet voor mensen.’ Maar de gemeente Rotterdam zag potentie en wilde faciliteren met onder meer vergunningen. Van ‘Nee, dat kan niet’ gingen mensen over naar de ‘ja, mits’-stand. Daarna was het een kwestie van partijen benaderen en uitnodigen om deel te gaan nemen. Al in het eerste jaar waren er 25 daken bij betrokken. Door ons enthousiasme begonnen we meteen groots. Sindsdien zijn de Dakendagen nog groter geworden en hebben we een nog bredere doelgroep bereikt. Vastgoedeigenaren, projectontwikkelaars, architecten, partijen die daken en het groen erop aanleggen én het brede publiek komen hier bij elkaar om het dak te vieren en de mogelijkheden van het dak uit te diepen.”

Naar een breder perspectief

“In het begin waren we activistisch, maar nu hoeven we niemand meer te overtuigen dat dakgebruik nuttig is”, vertelt Van Geest. Maar daarmee zijn de Rotterdamse Dakendagen nog niet overbodig: “We zijn een ideële stichting met als doel om dakgebruik te promoten. Wordt het dak optimaal gebruikt, dan zouden wij niet meer nodig zijn, maar daar zijn we nog lang niet. In Rotterdam is circa 170.000 m2 dak bedekt met zonnepanelen en ongeveer het dubbele met groen. Dat is 3% van het potentieel van Rotterdamse daken. Je ziet dat de mindset aan het veranderen is: architecten tekenen bijvoorbeeld nooit meer een zwart bitumen dak met verder niets erop in hun ontwerp. Maar of dat multifunctionele dak vervolgens ook langs de projectontwikkelaar komt en gerealiseerd wordt, is een tweede. Daar liggen nog wat uitdagingen.”

Het gebruiken van het daklandschap zou sneller gaan, benadrukt Van Geest, als het beleid het makkelijker zou maken. “Veel goedbedoelde regels zitten in de weg. Bijvoorbeeld: om te voldoen aan de eis dat een gebouw klimaatneutraal moet zijn, worden daken vol gezet met installaties en zonnepanelen, met als gevolg dat er per definitie minder ruimte is voor groen of mensen. Wat heb je dan bereikt? Duurzaamheid gaat over meer dan CO2-uitstoot, het gaat ook over leefbaarheid. Dat wil zeggen dat je niet natregent, ruimte biedt aan diersoorten, een plek hebt om andere mensen te ontmoeten en een frisse neus te halen. Ik zou willen dat de regels daar meer op gericht waren.”

“We moeten nu voorbij de vraag wat er mogelijk is op een specifiek dak en een breder stedenbouwkundig perspectief ontwikkelen. Op dat hogere niveau moet je kijken naar waterretentie, groen, zonnepanelen, ruimte voor mensen: welk daarvan heeft op welke plek in de stad prioriteit? Moet bijvoorbeeld een dak naast een park groen zijn om de natuur van het park verder de stad in te brengen of een terras waar mensen elkaar kunnen ontmoeten?”

Droom waar kunnen maken

Van Geest: “We zijn nog niet bij het eind van de mogelijkheden van het dak. Er is meer mogelijk met al die ruimte die we niet gebruiken. De vraag is dan wel: worden daken voor iedereen toegankelijk of creëer je in de stad een extra laag voor de happy few? Bewoners willen niet iedereen op het dak van hun appartementengebouw hebben. Dit gaat over hoe we denken over eigendom en toegankelijkheid. Hoe we daarmee omgaan moeten we als maatschappij bepalen. Niet alle daken kunnen voor iedereen toegankelijk zijn, maar een deel van de daken heeft wel die potentie. Daar wil ik me voor inzetten.”

“Dit jaar heb ik een droom kunnen waarmaken: het verbinden van daken”, zegt Van Geest. “We hebben samen met MVRDV een daklandschap met bruggen tussen de daken ontworpen, onder andere tussen het WTC en de Bijenkorf. Van 26 mei tot en met 24 juni kunnen mensen over deze daken en de bruggen heen. Aangezien beide panden monumenten zijn, was het vergunningsproces een uitdaging. Maar het is gelukt, we hopen dat er straks 200.000 mensen overheen gaan. En daarnaast is er het festivalweekend met 45 daken open, waar we ook het verhaal van de potentie van het dak gaan vertellen.”

“De Rotterdamse Dakendagen zijn elk jaar een tijdelijk evenement”, besluit Van Geest. “Voor dat kortdurende evenement krijgen we voor elkaar dat beleidsmakers meedoen, vergunningen geregeld worden en mensen zien wat er allemaal mogelijk is. Elk jaar zitten we met de brandweer aan tafel. Wat aan het begin nog afgeraden werd, bleek wél mogelijk en veilig. Als iets mogelijk is voor een tijdelijk evenement, dan is het toch ook blijvend mogelijk? Zo opent het tijdelijke deuren voor het duurzame.”