Roofs 2022-05-38 “Licht is het schilderspalet dat bepaalt hoe alles eruitziet”

special daglicht

De ontwerpen van Courage Architecten kenmerken zich door glas en staal. Lars Courage, architect en directeur van Courage Architecten en voorzitter van Stichting Dutch Daylight, geeft daglicht de hoofdrol. “Licht is het schilderspalet, dat bepaalt hoe alles eruitziet”, zegt hij.

Tekst: Nolanda Klunder

“De stijl van Courage Architecten laat zich omschrijven met de woorden stoer, eigentijds, authentiek en daglicht georiënteerd”, zegt Lars Courage. “Met authentiek bedoelen we dat we niet alleen goed naar de opdrachtgevers luisteren, maar hun wensen ook naar eigen inzicht interpreteren. Ons doel is het om zo te ontwerpen dat we aan het eind van het traject jaloers zijn op de klant.”

Licht bepaalt alles

De liefde voor daglicht komt voort uit zijn jeugd, vertelt Courage. “Ik groeide op in een bungalow in Zuid-Limburg. In die tijd, de jaren ’70, hadden veel huizen in de regio dikke muren met kleine ramen. Het contrast tussen de donkere huizen van vriendjes en het licht in onze bungalow met ramen tot op de vloer maakte indruk. Toen ik Bouwkunde studeerde, was voor mij daglicht vanaf dag 1 een must.” Na zijn afstuderen werkte Courage bij Octatube, een design-en-build-bedrijf dat complexe architectonische constructies ontwikkelt van vooral glas en staal, en Cepezed, een Delfts architectenbureau dat gespecia­liseerd is in ontwerpen met veel aandacht voor daglicht. In 2001 richtte hij met zijn echtgenote Christa in Delft Courage Architecten op. Twee jaar later verhuisde Courage Architecten naar Apeldoorn.

Courage noemt daglicht ‘allesbepalend’. “Licht is het schilderspalet dat bepaalt hoe alles eruitziet. In een ruimte verandert het interieur onder invloed van het licht. Daarmee verandert de sfeer. Als het licht altijd hetzelfde is, is alles statisch en verandert de mens in een kasplant. Daglicht dat van buiten naar binnen valt, is telkens anders: in de ochtend is het blauw, in de avond neigt het naar rood. In de winter is het licht anders dan in de zomer. Een dakraam op het noorden laat heel ander licht binnen dan een dakraam op het zuiden. Gedempt licht doet iets anders met je dan licht dat overvloedig binnenstroomt. Licht heeft een enorm effect op een ruimte en daarmee op de stemming van de mensen in die ruimte, én het heeft effect op hun gezondheid. Daglicht beïnvloedt het bioritme en ondersteunt genezing bij ziekte.”

Zonlicht, maanlicht

Voor de dakenbranche is een belangrijke rol weggelegd, benadrukt Courage. “Daken bieden prachtige mogelijk­heden voor daglichttoetredingen, maar niet iedereen is zich bewust van die potentie. Terwijl licht via het dakvlak vier keer zo sterk is als licht via de gevel. Dat betekent dat een raam van 4 m2 in de gevel dezelfde hoeveelheid licht oplevert als een dakraam van 1 m2. Denk aan de mogelijkheid van een slaapkamer zonder ramen in de gevels, maar met een dakraam. Vanuit je bed zie je dan de sterren. Of denk aan werkplekken zonder ramen in de gevels met prachtig licht uit het noorden via het dak. Fabrieken maakten vroeger standaard gebruik van licht uit het noorden door dakramen. Het dak wordt tegenwoordig in dit opzicht te vaak over het hoofd gezien. Als het budget onder druk komt te staan, denkt men te makkelijk: laat het dakraam dan maar zitten.”

Door ramen in de muur heeft licht maar een beperkt bereik, terwijl het via het dak heel diep het gebouw in kan komen, licht Courage toe. “Wij hebben de Dutch Daylight Award gewonnen in 2012 met een huis met twee verdiepingen, waarbij het daglicht door het dak via roosters en vides tot op de begane grond kwam. En niet alleen daglicht: bij volle maan bleek het huis verlicht te worden door de maan. Het licht van de volle maan was een onverwacht cadeautje.”

Dutch Daylight

Courage is voorzitter van de Stichting Dutch Daylight, een stichting die zich inzet om daglicht de centrale plek terug te geven die het in de architectuur en de gebouwde omgeving ooit had. “Bij Dutch Daylight willen we, samen met onze vaste partners, mensen bewust maken van wat er allemaal mogelijk is met daglicht. Er is elke twee jaar een prijsvraag om daglicht te vieren, met een prijs in twee categorieën: gebouwen met een oppervlak van minder dan 1000 m2 en gebouwen met een oppervlak van meer dan 1000 m2. We hebben een boekje uitgegeven met tools en uitgangspunten voor het ontwerpen met daglicht. We werken nu aan een tweede boekje waarin we praktijkvoorbeelden laten zien.” Tijdens de coronapandemie werd de uitreiking van de Award een jaar uitgesteld: de Dutch Daylight Award van 2020 werd in 2021 uitgereikt. “Daglicht is ongrijpbaar. Vanaf papier kun je niet zien wat het daglicht doet, dus we konden de inzendingen niet beoordelen. Je moet ín het gebouw zijn om het licht te ervaren.”

Ongebruikte potentie

In het najaar van 2022 wordt de prijs weer uitgereikt. In de editie daarna, die van 2024, komt een nieuw element, vertelt Courage: “Vanaf 2024 willen we de Student Edition uitreiken, een nieuwe prijs om studenten uit te dagen te laten zien hoe zij met daglicht omgaan in product of gebouw. Zo willen we de nieuwe generatie bewust maken van de mogelijkheden van daglicht én willen we tonen dat de studenten van nu in de toekomst een grote rol kunnen gaan spelen in uiteenlopende bedrijven. Daken, de vijfde gevel, worden weer belangrijker als plek voor ramen. Daar is nog veel ongebruikte potentie. De vraag die we ons allemaal moeten stellen, is: gaan we door zoals we het nu doen of gaan we nadenken over wat er nog meer mogelijk is?”