Roofs 2022-10-22 Monumentaal kerkgebouw wordt regionaal archief

Een gebouw in een gebouw

Afgelopen augustus is zes kilometer archief van het Historisch Centrum Limburg (HCL) verhuisd van het Thermenmuseum naar een nieuw onderkomen in de geheel verbouwde Christus Koningkerk in Heerlen. De schil van het rijksmonumentale gebouw bleef behouden, voor de binnenzijde ontwierp Architecten­bureau Happel Cornelisse Verhoeven een nieuw pand dat dienst gaat doen als archief. Achter de twee meter hoge dakopstand gaan ventilatie-uitgangen en pv-panelen schuil. Het project is uitgevoerd door Laudy Bouw & Ontwikkeling.

Het ontwerp van de Christus Koningkerk (1965) was een symbool van de wederopbouwperiode en van de economische bloei van de mijnindustrie in Limburg. De gevel van het kubusvormige gebouw bestaat uit een betonskelet met rondom glasbouwstenen in een betonnen raamwerk. Nadat in 2004 de kerk aan de eredienst werd onttrokken stond het gebouw ruim achttien jaar leeg. Na aankoop door de gemeente Heerlen werd het gebouw op de rijksmonumentenlijst geplaatst en kreeg het een nieuwe bestemming als regionaal archief.

Verbindend dak

Hiervoor is in feite een geheel nieuw gebouw binnen de bestaande monumentale schil geplaatst. Hierdoor kon het aangepast worden op de nieuwe functie waarbij grote hoeveelheden papieren documenten veilig kunnen worden opgeslagen. Het nieuwe archief is duurzaam gebouwd en uitgerust met een ultramodern klimaatbeheerssysteem. Het dak vervult niet alleen een belangrijke rol in de klimaat­beheersing, maar verbindt tevens de gerestaureerde buitengevel en nieuwe binnengevel met elkaar. Pv-panelen zorgen dat het gebouw en de apparatuur voldoende stroom krijgen zonder het elektriciteitsnet teveel te belasten.

Uitdagend en leuk

Lex Gulikers, projectleider bij Laudy Bouw & Ontwikkeling: “Dat het een uitdagend project was wisten we al aan de hand van het ontwerp. Maar dat het ook zo’n leuk project was hadden we van tevoren niet kunnen bedenken. De doos-in-doos-constructie had als belangrijkste uitdagingen de fundering, de gevelrestauratie, het nieuwe dak en het klimaatsysteem.”

Het voormalige kerkgebouw bestond uit een grote kerkzaal op de eerste verdieping direct onder het hoge dak. Op een betonnen plateau bevond zich het orgel. Verder was de ruimte, op stoelen en het altaar na, vrijwel leeg. Om het nieuwe gebouw binnen de bestaande buitenschil te kunnen bouwen werd eerst de vloer geheel verwijderd en vervolgens het dak. “Daarmee haalden we de stabiliteit uit de gevels en moesten we het gebouw rondom met stalen balken schoren”, legt Gulikers uit. Vervolgens hebben we met betonpalen een nieuwe fundering gemaakt voor het nieuwe, vijf verdiepingen hoge gebouw. Dat geeft meteen aan hoe hoog de binnenruimte was. Aan de bovenzijde is het gebouw voorzien van een betonnen dak van kanaalplaten. De ruimte tussen het nieuwe betonnen dak en de bestaande buitengevel is vervolgens overspannen met een stalen dakconstructie waardoor het gebouw één geheel werd.”

Restauratie

De in een betonnen omlijsting gevatte glasbouwstenen waren voor een groot deel beschadigd. Gulikers: “We hebben ruim 600 stuks vervangen voor nieuwe en de hele buitenzijde opnieuw wit gemaakt. Tevens hebben we de mozaïek op de ronde buitengevel van de kapel bij de oude hoofdingang gerestaureerd evenals de vrijstaande klokkentoren. Ook de oude toegangsdeuren hebben we gerestaureerd en weer teruggeplaatst. Daardoor ziet het gebouw er aan de buitenzijde vrijwel geheel zo uit als bij de oplevering in 1963, en zo hoort dat ook bij een Rijksmonument.

Akoestische petfles-panelen

De binnenzijde is een heel ander verhaal. Om het gebouw veilig, energiezuinig en duurzaam te krijgen is gebruik gemaakt van staal en gasbeton voor isolatie en brandwerendheid, is een binnengevel opgetrokken van akoestische panelen van gerecyclede petflessen en kwam er een geavanceerd klimaatbeheerssysteem in. De nieuwe hoofdingang is aan een van de zijkanten gesitueerd. Bij deze ingang is de afstand tussen de oude en de nieuwe gevel enkele meters breder dan bij de andere zijden van het pand. De daardoor ontstane ruimte doet dienst als ontvangstruimte waar je vijf verdiepingen hoog tegen het nieuwe dak aankijkt. Hierdoor ervaart de bezoeker de enorme binnenruimte met de mooie lichtwerking van het voormalige kerkgebouw.

Dak met vele functies

Ron Klander van Klander Dakbedekkingen Limburg heeft met zijn team een bijzonder dak op het gebouw aangebracht. “Nadat het betondek en het overbruggende stalen dakdeel tussen de oude en de nieuwe gevel klaar waren, zijn deze direct voorzien van een bitumineuze nooddakbedekking EshaBase 460 z/f van BMI Icopal. Deze onderlaag is 3 mm dik en dus zeer goed als noodafdichting te gebruiken. Hiermee was het dak direct waterdicht, zodat de bouw van de onderliggende verdiepingen ongehinderd verder kon gaan. Deze nooddakbedekking is blijven liggen en fungeert nu als dampremmende onderlaag. Twee vliegen in één klap dus.”

Volledig recyclebaar

Na het aanbrengen van EPS afschotisolatie op deze onderlaag is het dakbedekkingspakket in totaal 45 cm dik. De opstand rondom het dak waarop de PV-panelen zijn bevestigd is twee meter hoog. Hierin bevinden zich onder andere de ventilatieopeningen die mede voor en optimale klimaatstroom binnen het pand zorgen. De zijwanden van de opstand zijn geïsoleerd met PIR-panelen. De brede rand loopt schuin af naar de goot die rondom het pand is aangebracht. Ook deze goot is voorzien van PIR-isolatie. Als toplaag is over het totale dak van 900m2 Icopal Universal aangebracht. Klander: “Icopal Universal is een product waar we graag mee werken. Het is een éénlaags dakbedekkingssysteem dat sterk, flexibel en extreem weerbestendig is. Het heeft een lange levensduur en is een duurzaam product dat aan het einde van de levenscyclus volledig recyclebaar is. Bovendien kan Icopal Universal mechanisch worden bevestigd terwijl de overlappen met hete lucht worden gelast. Op dit dak met de vele detailleringen wilden we namelijk niet met open vuur werken.” Bijkomend voordeel van de aflopende rand op het dak is dat de pv-panelen tegen de wind beschermd zijn en dat de panelen niet zichtbaar zijn vanaf de grond. Een rijksmonument met zichtbare pv-panelen op het dak is geen gezicht.