Roofs 2023-01-42 Met frisse moed

special Veilig en gezond werken

De afgelopen weken is overal teruggeblikt op het jaar 2022. We hebben projecten de revue laten passeren. We herinnerden ons de vaklieden die opvallende dingen hebben gedaan, niet altijd de goede dingen. We zijn wellicht tevreden over de verbeteringen die we hebben gerealiseerd. Maar hebben we ook nagedacht over ons eigen vakmanschap? Over de manier waarop we ons als toezichthouder, als werkgever, als leidinggevende of als collega hebben gedragen? Blijven ons dan de positieve zaken bij of vooral de negatieve, die we zouden moeten verbeteren?

De werkgever, de opdrachtgever, de directe leidinggevende, maar ook consultants hebben een faciliterende rol. Dat zit als een rode draad door mijn verhalen, ook dit keer. Die moeten de vaklieden de kans geven hun werk naar behoren veilig te kunnen doen. Als jouw bedrijf of jouw bouwplaats veiliger moet worden, is het noodzakelijk te weten wat er in het bedrijf en op de bouwplaats aan de hand is. Als je niet weet wat er gebeurt kun je niks. Een tweede aspect is dat je moet weten hoe de mensen tegen veiligheid op de bouwplaats aankijken.

Enquête

Dit jaar zijn de cijfers van de Nederlandse Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) voor 2021 bekend geworden. Uit deze meting blijkt dat ongeveer 25% van de werknemers in de bouw zich vaak of altijd onveilig voelt. (Tussendoor stel ik dan de vraag: wat doet dat met je als medeverantwoordelijke voor de veiligheid op de bouw?) De andere 75% voelt zich veilig. Ik concludeer hieruit dat de mensen die zich veilig voelen geen reden zien om of de veiligheid te vergroten of hun eigen gedrag te veranderen, ze voelen zich immers veilig. Deze 75% is nog niet probleembewust en moet, als we de bouw veiliger willen maken, nog ‘om’. Dat kan alleen door nog meer aandacht te geven aan veilig werken dan we tot nu toe hebben gedaan.

In de grafiek scoren vallen van hoogte en struikelen, uitglijden het hoogst. Dat is precies waar we, werkende op hoogte, ons zorgen over moeten maken. Immers struikelen, uitglijden en vallen levert op hoogte de meest ernstige complicaties op. Dit aanpakken zou een mooi voornemen voor 2023 kunnen zijn.

In dit nummer staat een artikel over Victor Roggeveen. Uit zijn studie blijkt dat situationeel leiderschap belangrijk is en dat veiligheid het meest baat heeft bij leiderschap met aandacht voor het proces. Onveiligheid aanpakken is ook een proces en dat pak je samen met de vaklieden aan. Mensen zijn net fruitautomaten: wat je erin stopt komt eruit. Dus met aandacht voor veiligheid en aandacht voor het proces komt er op de werkvloer aandacht voor een proces zonder verstoringen.

Handleidingen

Veilig kunnen werken begint met kennis. Handleidingen zijn hierbij belangrijk. Handleidingen van het gereedschap en gebruiksaanwijzingen van de producten. Lastig is dat de handleidingen steeds dikker en slechter leesbaar worden. Vanuit milieuoverwegingen worden ze dan ook nog eens niet meer compleet geprint verstrekt. Begrijpelijk dus dat veel informatie de doelgroep niet bereikt, dus niet bekend is en niet wordt gebruikt. Dit is een slechte zaak. We zullen als werkgever meer energie moeten steken in voorlichting, werkoverleg en begeleiding. Als opdrachtgever zullen we ons moeten vergewissen van de effectieve invulling van voorlichting, overleg en begeleiding. Immers, als er niet gewerkt wordt volgens de handleidingen, vergroot dat de kans op ongevallen en op slechtere kwaliteit werk.

Opdrachtgever

Alom wordt (eindelijk) de rol van de opdrachtgever na­drukkelijker in beeld gebracht. Daar is nog veel te winnen. Aan de wetgeving is sinds 1994 niet veel gewijzigd.
We ontkennen en verkleinen dus al ruim achttien jaar de rol die de opdrachtgever kan spelen en volgens de wet moet spelen. Anno 2023 wordt het echt tijd om het samen te doen, ieder vanuit zijn eigen rol, met het Arbeidsomstandighedenbesluit hoofdstuk 2 afdeling 5 als leidraad.

Foto

Doe je met elkaar je uiterste best het zo goed mogelijk te doen, duikt er ineens een foto op van net dat ene moment van onveiligheid. Zo’n foto is gratis reclame die lang blijft hangen en die veel schade kan aanrichten. Voorkomen is beter dan recht praten na afloop. Alert zijn op onveiligheid en onveilige situaties is dus de remedie. Het gaat bij veiligheid en gezondheid om effectiviteit en niet om efficiëntie. Regelmatig aandacht schenken aan veilig en gezond werken en aan een veilige werkplek lijkt veel tijd te kosten. Het voortdurend verbeteren van onveilige situaties kost echter nog veel meer tijd.

Die aandacht voor veiligheid is heel belangrijk als je op hoogte werkt. Daar moet je oog hebben voor alle gevaren en maatregelen die er zijn om veilig te kunnen werken. Alles wat je kunt voorzien moet in orde zijn. Het correct omgaan met ladders en steigers is dan van groot belang. Arbeidsmiddelen zijn belangrijk bij het goed en veilig uitvoeren van het werk. Door het goede gereedschap juist te gebruiken blijft het veilig en zijn de onderhoudskosten van het gereedschap te beperken. Soms is een arbeidsmiddel net niet geschikt voor de klus. Vraag je dan eerst af of er ander gereedschap is dat geschikter is voor dat specifieke werk. Ga het gereedschap niet vermaken of verbouwen. Dat levert vaak onveiligheid op en betekent in elk geval overtreding van de wet.

Mijn boodschap voor het jaar 2023: geef aandacht aan de mensen die het werk moeten maken. Onveiligheid op de werkvloer is nagenoeg altijd het gevolg van niet effectief faciliteren, coachen en begeleiden door management en toezichthouders. Laten we vooral hier in 2023 aan werken.

Adri Frijters