Roofs 2023-03-44 Innemen en recyclen is geregeld, nu en in de toekomst

Special Gele Daken

Alle zonnepanelen die geplaatst worden, bereiken op een dag het einde van hun levensduur. En dan? “Het innemen en recyclen van zonnepanelen is helemaal geregeld”, zegt Jan-Willem Jehee van Stichting ZRN.

Nolanda Klunder

Volgens de regeling AEEA (afgedankte elektrische en elektronische apparatuur) heeft elke producent en elke importeur die een elektronisch product op de Nederlandse markt brengt, de verantwoordelijkheid om dat product aan het eind van zijn levensduur in te nemen en passend te verwerken. Ook zonnepanelen vallen onder deze producentenverantwoordelijkheid. De Organisatie Producentenverantwoordelijkheid E-Waste Nederland (OPEN) regelt de verplichtingen die uit de AEEA voortkomen. “OPEN kan je zien als de regisseur die zorgt dat producenten en importeurs hun producentenverantwoordelijkheid kunnen invullen”, vertelt Jan-Willem Jehee. “Producenten en importeurs regi­streren zich bij stichting OPEN en geven op hoeveel producten ze op de markt hebben gebracht. Op basis van die cijfers ontvangen ze een factuur. Met het geld regelt OPEN het inzamelen van de afgedankte producten, zorgen ze voor vervoer naar de verwerkers en betalen ze die verwerkers om de e-waste passend te verwerken.”

Recycling zonnepanelen

Binnen Stichting OPEN behandelt ZRN (Stichting Zonne-­energie Recycling Nederland) de belangen van de solar­branche. Het inzamelen van afgedankte zonnepanelen gaat op drie niveaus, legt Jehee uit. “De particulier kan zijn zonnepanelen eenvoudigweg naar de milieustraat brengen. In de praktijk zal het vaker de installateur zijn die oude zonnepanelen voor de consument meeneemt: die heeft de verplichting om oude zonnepanelen in te nemen als hij nieuwe komt installeren. OPEN haalt de panelen op bij de milieustraat of installateur en brengt ze naar de verwerker. Bedrijven kunnen hun elektronische afval zoals zonne­panelen ook naar speciale inzamelpunten brengen, die je kunt vinden op de website van Wecycle-voor-bedrijven. En als het om echt grote volumes gaat, dan kan OPEN de zonnepanelen ook komen halen om het meteen naar de verwerker te brengen.”

Die verwerkers bevinden zich in het buitenland, omdat er op dit moment te weinig zonnepanelen terugkomen voor een eigen Nederlandse verwerkingsinstallatie. Jehee: “Bij de verwerkers wordt het koper van de bekabeling teruggewonnen en het aluminium van het frame. Wat er dan overblijft, is vooral een glazen plaat met zonnecellen, een hars voor waterdichting en folie. Dat hele pakket wordt in stukken geknipt en verwerkt tot een soort schuurpapier voor de procesindustrie ofwel siliciumzand. In de toekomst kan het glas hopelijk gebruikt worden voor nieuwe zonnepanelen. Daar zijn nu pilots voor, met name in Frankrijk. Die techniek is in wording maar zal pas in de praktijk mogelijk zijn als er voldoende volume beschikbaar is.”

Zonnepanelen nemen sinds een jaar of vijftien een hoge vlucht. Met een technische levensduur van twintig tot dertig jaar duurt het tot 2030-2040 voordat de grote volumes vrijkomen voor recycling, vertelt Jehee: “Om je een idee te geven: in 2021 is 493 ton zonnepanelen ingezameld. Met een gemiddeld gewicht van 21 kg per paneel heb je het dan over zo’n 23.500 panelen. Vergelijk dat eens met de grofweg tien miljoen panelen die per jaar in Nederland op daken en velden worden gelegd.”

Financiering

De miljoenen panelen die nu geplaatst worden, komen in de toekomst een keer terug. Daar bereidt stichting OPEN zich niet alleen praktisch, maar ook financieel op voor. “Elektronicaproducenten en -importeurs betalen een verwijderingsbijdrage, waarmee de recyclingkosten in een jaar worden betaald. Omdat er op dit moment zo weinig zonnepanelen terugkomen voor recycling tegenover een groot aantal nieuw geïnstalleerde panelen, is de verwijderingsbijdrage die de producent of leverancier betaalt per geïnstalleerd paneel erg laag. In de nabije toekomst wordt de verhouding tussen de verkoop en het te recyclen volume anders, met de financiële gevolgen vandien. Je wilt echter voorkomen dat leveranciers ineens geconfronteerd worden met veel hogere kosten.” Daar komt nog bij dat er in de toekomst technisch meer mogelijk zal zijn op het gebied van circulariteit. “Daar hangt dan weer een ander prijskaartje aan dan aan het huidige recyclingsproces. Dat laat zich niet goed voorspellen.” Daarom is er een waarborgfonds in het leven geroepen, dat een potje aanlegt om de tarieven in de toekomst stabiel te houden. “Per 1 juli 2023 gaan de tarieven omhoog: we krijgen vanaf dan meer inkomsten dan we per jaar nodig hebben om de huidige recycling te dekken. Het verschil gaat in het waarborgfonds om toekomstige schommelingen op te vangen.”

Klaar voor e-waste

“Cynici zeggen wel eens dat zonnepanelen het asbest van de toekomst zijn, maar die vergelijking gaat volledig mank”, besluit Jehee. “Ten eerste is asbest toxisch en dat zijn zonnepanelen niet. Ten tweede kunnen zonnepanelen gerecycled worden. Ten derde moet je voor asbestverwijdering op eigen kosten een specialistisch bedrijf inschakelen, terwijl dat voor zonnepanelen niet hoeft. Niemand hoeft zich zorgen te maken of hij zijn oude zonnepanelen wel kwijt kan: je kunt ze naar de milieustraat brengen of aan de installateur meegeven. Ook kan je ze brengen naar een inzamelpunt via Wecycle-voor-bedrijven en als je heel grote volumes hebt, bel je OPEN en komt die ze halen. De infrastructuur en techniek staan vervolgens klaar om de e-waste van zonne-energie op een verantwoorde manier te verwerken.”