Roofs 2024-01-70 Gebouwd met licht

Roofs revisits

Kunst en licht verdragen elkaar vaak niet. Daarom doen musea veel moeite de tentoongestelde kunst te beschermen tegen de schadelijke invloed van daglicht, en dan met name direct zonlicht en UV-straling. Voor Museum Voorlinden werd een ingenieus dak ontworpen dat natuurlijk daglicht wel in de tentoonstellingszalen laat komen, maar filtert dat tot zodanige niveaus dat er geen schade kan optreden bij de kunstwerken.

Het museum aan de rand van Wassenaar herbergt de indrukwekkende privécollectie moderne kunst van industrieel en kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh. Die besloot in 2012 zijn verzameling toegankelijk te maken voor het publiek. Dirk Jan Postel en zijn team van Kraaijvanger Architects ontwierpen het museum nabij het monumentale landhuis. Piet Oudolf ontwierp de prachtige tuin, die vanuit het museum door strategisch geplaatste glaspartijen zichtbaar is. Het museumgebouw moest dienend zijn aan de kunst, het is dan ook allesbehalve opdringerig vormgegeven. Zo bescheiden als het ligt in de lommerrijke omgeving, zo ruimtelijk en groots zijn de museumzalen. Deze liggen in een route en zijn afwisselend in grootte. Hierin zijn de permanente collectie en wisseltentoonstellingen te zien.

Schakering

Bovenop deze prachtige museumruimten ligt een groot, uitzonderlijk dak dat ervoor zorgt dat de kunstwerken bij daglicht kunnen worden bekeken, zonder dat deze daardoor beschadigen. Postel heeft de opdrachtgever overtuigd dat ‘levend’ daglicht en kunst op een verantwoorde manier te combineren zijn. Hij ontwierp daarvoor een drielaags systeem. De basis is een overkapping in zadeldakvorm van staal en geïsoleerd glas. Hierboven zijn aluminium sandwichpanelen geplaatst met in totaal 115.000 schuin afgesneden buisjes die een vijfde van het licht doorlaten en zodanig gevormd zijn dat er nooit direct zonlicht binnenkomt. Onder de glaskap zijn (gedeeltelijk) schermen aangebracht die het daglicht verder filteren. Hiermee blijft volgens Postel wel de schakering behouden die elk moment van de dag ander is. Bij onvoldoende daglicht kan ledverlichting bijspringen die is opgenomen in de stalen liggers. Dit unieke dakontwerp was voor de jury unaniem aanleiding Museum Voorlinden uit te roepen tot winnaar Dak van het Jaar 2016. Het jaar erop won het museum ook de Living Daylights Award in de categorie >1.000 m2.

Icoon

Zeven jaar na ingebruikname en heel wat indrukwekkende tentoonstellingen verder, heeft Voorlinden zich een mooie plek toegeëigend in museumland. Het dak vervult daarin een niet te onderschatten rol. Directeur Suzanne Swarts: “De 115.000 schuin afgesneden aluminium buisjes reflecteren indirect zonlicht. Het kenmerkende licht van de Hollandse kust stroomt via die buisjes op een fijne en voor de kunst veilige manier het museum binnen. Het effect is verbluffend mooi; het veranderende licht brengt de kunstwerken tot leven en voelt fijn aan de ogen. Inmiddels is het bijzondere lichtdak een icoon van het museum geworden.’

Kiefer

Momenteel loopt een tentoonstelling met werk van Anselm Kiefer, een van de grootste nog levende kunstenaars in de wereld, en gemaakt in samenwerking met hem. De kunst van Kiefer is een ultieme test voor elk museum en Voorlinden slaagt met glans. De prachtige witte zalen en het gedoseerde daglicht bieden een uitstekende omgeving voor monumentale, vaak sombere werken van Kiefer. Dat begint bij de enorme boekenkast met loden boeken (begin december zijn daar nog door metaaldieven een aantal van gestolen uit zijn atelier) en vervolgens in een zaal waar een enorm korenveld is aangelegd. De tentoonstelling gaat verder in zalen met recente schilderijen en vitrinekasten, groots en zwaar, maar volledig tot hun recht komend. En zo meandert de expositie onder verschillende lichtintensiteiten door het gebouw. Prachtige tentoonstelling in een prachtig gebouw. Maar goed dat Postel Caldenborgh heeft weten te overtuigen. ■