Roofs 2024-07-88 Daken zijn gezond

Roofs revisits… Erasmus MC

Zes jaar geleden werd de vervangende nieuwbouw van het Erasmus MC in Rotterdam officieel geopend. Het nieuwe ziekenhuisdeel op de bestaande Erasmus MC campus is 207.000 m² in omvang. EGM had de taak een gebouw te ontwerpen waarin vele duizenden medewerkers, studenten, patiënten en bezoekers dagelijks makkelijk hun weg kunnen vinden, en een omgeving te creëren waarin het prettig is om te verblijven en te werken. Dat werd onder meer bereikt met een slimme functionele indeling, een glasoverdekte verbindingsas van 300 meter lang, enkele grote atria met groen en twee uit de kluiten gewassen daktuinen. De nominatie voor Dak van het Jaar 2017 werd niet verzilverd, wel die voor de Dakheld’ een prijs van de Rotterdamse Dakendagen en later ook de Rooftop Award. Tijd voor een hernieuwd bezoek aan het Erasmus MC.

Tekst: Tjerk van Duinen

Het nieuwe Erasmus MC bestaat uit bestaande en nieuwe bouwdelen die verbonden worden door een driehonderd meter lange glazen passage. In 2017 vergeleek Willemineke Hammer, partner bij architectenbureau EGM, in Roofs de organisatie van het Erasmus MC met een BLT (Bacon Lettuce Tomato) sandwich. Zij verwees daarmee naar de horizontale gelaagdheid van functies, in combinatie met verticale patiëntenthema’s. Zo zijn de poli’s beneden en gaat het via dagbehandeling uiteindelijk naar de verpleegafdelingen boven; “reuring, hoge ‘turn over’ en zelfredzaamheid beneden, steeds rustiger naar boven toe.” De thema’s (waaronder oncologie, thorax en kinderzorg) zijn zodanig ingedeeld dat er onderling zo veel mogelijk raakvlakken zijn en integrale patiëntenzorg en maximale kennisdeling mogelijk is.

Slechtvalk

De publiekstoegankelijke U-vormige as bestaat uit de Passage, de oost-westverbinding, en de hierop aansluitende Arcade, waar vooral de toegangen tot de poliklinieken liggen. Daglicht valt rijkelijk binnen door het glasdak dat gedragen wordt door gelamineerde houten liggers met verzonken akoestische strips. Via het dak en de glazen wanden is vrijwel overal zicht op de stad of op een groene binnentuin. Navigeren gaat eenvoudig dankzij de straatnaambordjes, herkenbare informatiebalies, winkels, zitjes, monumentale kunst en veel groene elementen. “Voor de meeste mensen functioneert deze binnenruimte goed”, vertelt Liesbeth van Heel, senior beleidsadviseur en onderzoeker Vastgoed op de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg van het Erasmus MC. “Maar je kunt het nooit voor iedereen goed doen. Een enkeling kan bijvoorbeeld overweldigd raken door de grootte en neemt direct de metro naar huis. Dan doen onze mensen ter plekke hun uiterste best deze mensen op hun gemak te stellen. Overigens is niet zo lang geleden de oorzaak van een aantal gesneuvelde dakramen gevonden. Op de faculteitstoren broedt al jaren met succes een slechtvalk. Kennelijk heeft die steentjes op het dak laten vallen.”

Atriums

Het ontwerp is opgezet op basis van het principe ‘healing is leading’. Binnenruimten zijn om prettig en gezond in te verblijven. Daglicht speelt daarin een belangrijke rol, net als de rijkelijke toepassing van struiken, grassen en bomen. Dat komt tot uitdrukking in de passage en wat groen betreft nog sterker in de drie grote atria tussen de gebouwdelen. Van Heel: “De ingang aan de Zimmermanweg leidt naar het Atrium, dat weer toegang biedt tot de arcade met de toegangen tot de poliklinieken en naar de lager gelegen afdeling Radiologietherapie. De GGD heeft in dit atrium laatst ook een vaccinatiecampagne gedaan. Verderop aan de arcade ligt een tweede atrium, die we de Tuin van Verbondenheid hebben genoemd. Het is een prachtige plek geworden met veel groen. Het is een rustpunt voor mensen waar je kunt zitten, rondlopen, je bezinnen of even mediteren. Het is tevens de buitenruimte van het naastgelegen restaurant.”

Heerlijke plek

De buitendaken zijn ook zoveel mogelijk ingezet als ‘healing environment’. Groen op verpleegafdelingen is echter lastig. Planten kunnen insecten en schimmels met zich meebrengen of problemen geven met allergieën. Om patiënten toch toegang te bieden tot groen, kwamen het ontwerpteam en de opdrachtgever op het idee voor daktuinen. Zodoende zijn op de achtste verdieping twee extensieve daktuinen aangelegd (met waterretentie), gezamenlijk goed voor 3.400 m². Die vormen als groene oases rustpunten voor medewerkers, patiënten en bezoekers en sluiten mooi aan op de BLT-opbouw. Van Heel: “We hebben een grote L-vormige daktuin, die vanuit twee semi-publieksgebieden van verpleegafdelingen bereikbaar is, de tweede daktuin ligt dichter op het patiëntengebied en wordt in de praktijk alleen gebruikt door medewerkers die er pauze houden en patiënten van de betreffende afdelingen. Het groen in de tuinen is goed aangeslagen, dus ze staan er goed bij. Vooral bij mooi weer wordt er veel gebruik gemaakt van deze buitenplekken, die een prachtig zicht bieden op de stad. Men komt hier lopend, met de rollator, met een infuusstandaard en zelfs op bed naar toe. Ik kan me goed voorstellen dat je je op zo’n plek beter voelt. Even weg van de kamer, naar buiten tussen de bloemen, kruiden en boompjes – je hebt totaal niet meer het idee dat je in een ziekenhuis bent. Het is gewoon een heerlijke plek.” De meeste andere daken kregen een toplaag van grind en sedum (met daaronder waterretentie), zodat patiënten en medewerkers niet hoeven uit te kijken op grijs bitumen.

Binnenkort zal in Roofs meer aandacht worden besteed aan functies van daken in de zorg.