Roofs 2025-03-20 “Bij biobased is het ook: oplossing zoekt klant”

Aan tafel met… Marjet Rutte

In deze rubriek laat Roofs personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Tekst: Nolanda Klunder

Marjet Rutten is adviseur in de bouw-, vastgoed en installatiesector, publicist en één van de trekkers van de Gideonsbeweging. “Met de Gideonsbeweging willen we de bouwsector positief veranderen zodat ze bijdraagt aan een meer sociale, duurzame, inclusieve samenleving. Speerpunt is het substantieel verlagen van de CO2-uitstoot van de bouw. Bouwmaterialen zorgen voor 11% van de totale wereldwijde CO2-uitstoot, meer dan bijvoorbeeld de luchtvaart. Dat kunnen we veranderen.”

CO2-opslagplek

Rutten is kwartiermaker bij Building Balance, het opschalingsprogramma van de overheid om biobased bouwen in Nederland te stimuleren. Rutten: “Een boom of plant slaat tijdens zijn groei CO2 op. Pas als het materiaal verbrand wordt of wegrot komt de CO2 weer vrij. Met biobased bouwen vervang je dus CO2-intensieve materialen door materialen die niet alleen niet zo veel uitstoten, maar zelfs CO2 opslaan. De gebouwde omgeving wordt daarmee een CO2-opslagplek. Een bijkomend voordeel is dat het een nieuw verdienmodel voor de boeren oplevert. De agrarische sector stoot ook veel CO2 uit. Als boeren materialen gaan telen voor de bouwsector, wordt hier de CO2-uitstoot vervangen door de teelt van materialen die CO2 opslaan.”

Minder goed uit berekeningen

Biobased komt soms minder goed uit de duurzaamheidsberekeningen (MKI/MPG) dan traditionele materialen, vertelt Rutten. “Daar zijn vijf redenen voor. Ten eerste wordt CO2-opslag niet meegerekend bij de berekeningen. Ten tweede moeten biobased materialen nog onterecht rekenen met verbranding aan het einde van de levensduur, terwijl de traditionele industrie ermee rekent dat hun producten opnieuw worden gebruikt. Dat dat in de praktijk niet altijd gebeurt, zit niet in de berekening. Ten derde zijn er voor biobased materialen nu vaak lange transportafstanden. Zo gaat Nederlandse hennep naar Duitse fabrieken om tot hennepwol gemaakt te worden voor de Nederlandse isolatiemarkt. Pas als we voldoende zijn opgeschaald, kunnen er Nederlandse fabrieken komen. Ten vierde worden veel inkomstenstoffen voor traditionele materialen als free of burden geteld, zoals bijvoorbeeld glas als reststroom, terwijl ze toen ze geproduceerd werden wel degelijk impact hadden. Tot slot krijgen biobased materialen vaak nog een strafpenalty van 30% in de NMD-sommen, omdat ze nog geen gedetailleerde levenscyclus-berekeningen kunnen overleggen. Het zijn vaak start-ups en scale-ups die het geld nog niet hebben om die berekeningen te laten maken.”

Veel terreinen

Bij Building Balance werken tachtig mensen. Rutten: “Je moet op heel veel terreinen tegelijk schakelen: de agrarische sector, de verwerkingsindustrie, de toepassers en opdrachtgevers, de certificering. Alles moet ook technisch kloppen. Dat betekent dat we ook bouwdetails ontwikkelen en zorgen dat producten erkend worden door ze officieel te laten testen. We kunnen niet alles tegelijk, dus we richten ons nu op grofweg tien productgroepen die voor nu het meest kansrijk zijn, waaronder isolatie-oplossingen voor hellende daken. We kijken ook naar platte daken, maar daarbij zijn we nog in de beginfase. In ons werk is het zowel push als pull. We zitten met opdrachtgevers aan tafel en inventariseren wat zij zoeken, maar dragen ook actief oplossingen aan: ‘Wij hebben een oplossing die perfect past bij daken met deze eigenschappen, dus we zoeken die daken’. Oplossing zoekt klant.”

Alternatieven voor het dak

“Voor sommige materialen heb je nu volwaardige biobased alternatieven, voor andere is dat nog lastig. Als we het over het dak hebben: de dakbedekking is nog een uitdaging. Er zijn wel alternatieven, denk aan riet of houten shingles, maar dat zijn relatief dure dakbedekkingen. Voor de dakconstructie en de isolatie zijn er echter goede, betaalbare alternatieven die getoetst en gecertificeerd zijn. Neem de isolatiematten van vlaswol of hennepwol: sommige woningcorporaties gebruiken sinds 2018 al niks anders voor hun na-isolatie. Recentelijk gecertificeerd is inblaas-stro. Je oogst het graan, haalt de stengels van het land, laat ze goed drogen, verhakselt ze, zorgt dat het stof eruit is en blaast het in. Er zitten dus geen toegevoegde stoffen bij, wat het zeer composteerbaar maakt. Maar er zijn wel kanttekeningen: het is zwaarder en heeft een lagere isolatiewaarde, waardoor je een dikker pakket nodig hebt. Dat stelt eisen aan de constructie en dat kan het in de bestaande bouw iets duurder maken.”

Maatschappelijke impact

Rutten kwam ongeveer dertig jaar geleden terecht in de bouwsector, na een bedrijfskundige opleiding. “Omdat ik heel resultaatgericht en direct ben, sprak die branche me aan. Bovendien werk ik graag in een sector waar je met een concreet product bezig bent en veel maatschappelijke impact hebt. De gebouwde omgeving is zo bepalend voor het levensgeluk en de gezondheid van mensen. Die maatschappelijke impact van onze sector wordt vaak onderschat. Vervolgens rolde ik de duurzaamheidskant op. In 2012 zat ik in de adviesgroep van de toenmalige minister over het innovatiebeleid. Iemand moest het thema duurzaamheid doen en dat werd ik. Als je hier eenmaal mee bezig bent, stop je er niet meer mee. Er moet zo veel gebeuren! Wereldwijd hebben miljoenen mensen last van de CO2 die wij uitstoten. Elk jaar moeten honderdduizenden mensen in Afrika en Azië hun huis verlaten door stijging van zeewater, overstromingen, gebrek aan drinkwater. Dat is niet iets van de toekomst, dat is nu al aan de gang. Daarom ben ik gepassioneerd hierover en misschien soms wat drammerig. Ik snap: verandering is lastig, veel mensen vinden het te snel gaan, maar we kunnen ons niet veroorloven om te langzaam te gaan.”

Enthousiasme

“Morgen kan niet alles 180 graden gedraaid zijn, dat begrijp ik, maar we moeten morgen wel aan de slag gaan om het in elk geval een paar stapjes beter te doen. En dat is het mooie van biobased: iedereen in de keten is ermee bezig. We zijn afgelopen oktober begonnen met de Commitmentverklaringen Biobased en nu zijn er al over de 150 partijen die ondertekend hebben. Ik werk al lang met innovatie en weet dat bij innovatie partijen vaak de hakken in het zand zetten. Maar biobased bouwen is een ander verhaal: praktisch iedereen wordt hier enthousiast van. Het is een thema dat veel positieve reacties oproept.”