Roofs 2000-02-08 Uitgestelde vraag en productiebeperking laten bitumenprijzen exploderen

Half januari waren de olieprijzen gestegen naar een prijsniveau dat bijna dat we nooit meer mee hoopten te maken. Sinds de Golfoorlog zijn de prijzen niet meer zo hoog geweest. Als gevolg daarvan wordt ook de bitumineuze dakenmarkt met telkens naar boven bijgestelde prijzen geconfronteerd. Een verklaring van de prijsontwikkelingen op deze markt.

Het is verleidelijk om de gestegen prijzen van de dakrollen louter toe te schrijven aan de prijsstijgingen van ruwe olie. Verleidelijk, gemakkelijk en maar gedeeltelijk waar. Natuurlijk is het wél waar dat in het voorjaar van 1999 de olie-exporterende landen verenigd in de Opec besloten om de productie van ruwe olie te beperken. Een waarheid is ook dat dit onmiddellijk een prijsverhogend effect had. Bitumen is een aardolieproduct en wanneer de prijs van ruwe olie stijgt is een verhoging van de bitumenprijs een logisch gevolg. Toch is dit maar een gedeeltelijke verklaring van de exorbitante prijsstijgingen waarmee de bitumenverwerkers deze dagen worden geconfronteerd. Weliswaar is het een belangrijk deel maar de beperkte beschikbaarheid van bitumen verklaart niet alles. Een niet onbelangrijke reden betreft het slechte weer in de tweede helft van 1998. Met name in de dakenbranche konden vele activiteiten gewoon niet worden uitgevoerd en werd er veel werk doorgeschoven naar begin 1999. En door die ontwikkeling kwamen de bitumenleveranciers in de problemen. In het verleden hadden de leveranciers nooit al teveel problemen om een dergelijke stijging van de vraag op te vangen. Maar omdat de vraag juist toenam in een periode dat de Opec-lidstaten besloten tot productiebeperking over te gaan, werd de zaak nu wel problematisch. En tot overmaat van ramp werd de beslissing tot beperking van de productie gevolgd door landen die zich doorgaans weinig van het Opec-beleid aantrekken. Kortom de productiebeperking kwam dubbel zo hard aan voor de toch al gevoelige bitumensector.

Zware olie

En dan is er nog een andere factor die niet mag worden verwaarloosd. Wat betreft productiviteit en rendement zijn de zware soorten aardolie het meest geschikt voor de productie van bitumen. De bitumensector heeft de pech dat de oliemaatschappen het minst verdienen op de winning van zware olie. De prijzen van ruwe aardolie liggen daarom traditioneel ook lager dan de prijzen voor de lichtere aardolie waar betrekkelijk gemakkelijk producten als benzine en diesel uit te raffineren zijn. Het is dan ook logisch dat de Opec landen het eerst de productie matigen van de minder winstgevende zware olie. Ter illustratie: de lichtere soorten aardolie maken wel 95% van de totale markt voor eindproducten uit.
Productiebeperking en uitgestelde vraag naar bitumen vormen de belangrijkste oorzaken voor de stijgende prijzen waarmee de bitumensector nu dagelijks mee wordt geconfronteerd. Maar nog steeds is dat niet alles. Ook het herstel van de Aziatische markt die zich buiten verwachting snel uit het dal heeft gewerkt, draagt een steentje aan de hogere prijsvorming bij. In het verleden zijn enorme bedragen geïnvesteerd in zogeheten deep conversion installaties. Deze installaties zorgen voor een hogere productiviteit van lichtere en beter renderende producten uit zware aardolie. Dit zet uiteraard de beschikbaarheid van zware aardolieën (met als eindproduct bitumen) stevig onder druk.

Valutamarkt

In mindere mate zijn de prijsstijgingen op de bitumenmarkt terug te voeren op de ontwikkelingen op de valutamarkt. Want ook de duurdere dollar heeft de prijsverhoging nog een zetje meegegeven. Een sterkere dollar maakt het basisproduct voor bitumen, zware olie, duurder. Aardolie wordt gekocht en afgerekend in dollars en een zwakkere Euro mag dan Duisenberg ogenschijnlijk niet van zijn stuk brengen, de fabrikanten die hun grondstoffen in dure dollars moeten betalen, piepen wel anders.
Met name in de wegenbouw is de prijsstijging (vanwege de langlopende contracten) hard aangekomen. Maar ook in de dakenbranche zijn de prijsstijgingen bepaald niet onopgemerkt voorbij gegaan. Relatief gezien is het aandeel bitumen in een vierkante meter dakbaan op zichzelf al veel groter dan in een vierkante meter asfalt. Daar komt nog bij dat andere componenten van gemodificeerde bitumineuze dakbanen ook duurder zijn uitgevallen. Voor de productie van de polyester inlages bijvoorbeeld is eveneens aardolie als grondstof nodig. In het verleden konden kleine fluctuaties van de bitumenprijs in de regel goed worden opgevangen zonder dat dit een onmiddellijke prijsstijging van het eindproduct (de dakbaan) tot gevolg had. Maar met de huidige stijging van de grondstoffenprijzen mag met reden van een prijsexplosie worden gesproken. En wanneer de grondstoffen prijs zoals nu inmiddels het geval is ruim is verdubbeld, dan is de rek er toch wel uit. Een dergelijke exorbitante prijsstijging kan niet meer in de kostprijs worden opgevangen.

Blijvend hoog

Volgens de Vereniging Nederlandse Dakrollenfabrikanten (Venedak) is het bijzonder lastig aan te geven hoe de bitumenmarkt zich zal gaan bewegen dan wel een uitspraak te doen over de mate van waarschijnlijkheid dat de bitumenprijzen zich al dan niet op het huidige niveau blijven bewegen. Maar zo laat Venedak weten, in het licht van de groeiende economie en de problematiek van de beschikbaarheid van bitumen mag echter rekening worden gehouden met een blijvend hoge prijs. Zelfs bij een stabilisering van de prijs van ruwe olie, sluiten de leden van Venedak verdere prijsstijgingen van bitumen niet uit.

Bron: Performance, tijdschrift voor bitumen en bitumentoepassingen

door: Mari van Lieshout