Roofs 2001-10-24 Primus inter pares in propaan

    In 1982 ontwikkelde de Zweed Carl Nyberg de eerste petroleumbrander. De industrieel Max Sievert pakte deze vinding op en zorgde voor een wereldwijde verspreiding. In 1952 komen daar de gasbranders (propaan en butaan) bij die onder de huidige naam Primus-Sievert nog steeds een begrip zijn. Het assortiment branders is in de loop der tijd enorm gegroeid, net als het bedrijf. De logistieke reorganisatie die daarmee gepaard ging, leidde onder andere tot een nieuw Europees distributiecentrum in Almere. Daar laten we verkoopleider Gert de Weerd aan het woord over branders en tendensen op een markt die steeds internationaler wordt.
Primus-Sievert voorziet in een uitgebreide collectie branders en soldeerbouten waarmee de dakenbranche in ruime mate kan worden voorzien. Of het nu gaat om de heteluchtbranders voor het aanbrengen van de bitumineuze dakbedekking of om een complete set voor de montage van de dakgoot, zodra het te maken heeft met apparatuur voor verhitting op basis van propaan, is het leverbaar, vooral uit Almere.

Propaan
Meestal worden branders gevoed met propaan oftewel Liquefied Petroleum Gas (LPG) zoals de officiële naam luidt. Het is een uit propaan en propyleen bestaand gasmengsel met een toevoeging van een reukstof en eventueel butaan. Bij normale temperatuur is propaan gasvormig, maar wanneer propaan onder druk staat is het vloeibaar en moet het verhandeld worden in stalen flessen om de hoge gasdruk te weerstaan. Door toevoeging van een grote hoeveelheid butaan, kan het ook lichter verpakt worden.
Propaan is zwaarder dan lucht en bij lekkage erg brandgevaarlijk. Om ongelukken te vermijden is het zaak de kraan van de gasfles altijd goed te sluiten indien deze niet wordt gebruikt en deze zoveel mogelijk rechtop -en indien mogelijk op de grond- te houden.
Propaan heeft de eigenschap van vloeibare vorm te veranderen in een gas en omgekeerd en dat maakt het gemakkelijk bruikbaar. Een grote hoeveelheid brandstof neemt slechts een kleine hoeveelheid ruimte in en is daarom gemakkelijk op te slaan en te vervoeren.

Druk
Propaan vormt een brandbaar mengsel met lucht wanneer de hoeveelheid propaan tussen de 2 en de 10% bedraagt. Op het moment dat vloeibaar propaan gas wordt, neemt het volume 250 maal toe. Met andere woorden 2 liter (ca. 1 kg) vloeibaar propaan wordt 500 liter gas. Propaan kan bijna onbeperkt worden opgeslagen zonder dat het gas onbruikbaar wordt. Bovendien produceert het geen giftige verbrandingsstoffen, is het niet corrosief en tast het geen ijzer of andere metalen aan. Het bevat geen lood of zware metalen.
Wanneer vloeibaar propaan verdampt en gas wordt, gebruikt dit proces warmte welke wordt gehaald uit de vloeistof zelf, de gasfles en de lucht eromheen. Het vloeibare propaan en de fles worden kouder waardoor de druk in de gasfles afneemt. Voor grotere branders en in het bijzonder bij langdurig gebruik is de grootte van de gasfles belangrijk om voor een constante werkdruk te zorgen. Vandaar dat bij gebruik van grotere branders of branders die veel gas gebruiken, de gasfles groot genoeg moet zijn om de vereiste hoeveelheid gas af te staan, rekening houdend met de daling van de temperatuur.

Temperatuur
In theorie geeft propaan een maximale vlamtemperatuur van 1925°C. In de praktijk is deze niet haalbaar met het verwarmen van een voorwerp. Dit heeft onder meer te maken met de grootte van het voorwerp, hoeveel de warmte zich verspreidt, de capaciteit van de brander om zijn warmte af te geven, de grootte van de brander en de verhittingsduur. Hierdoor is de keuze van de branders afhankelijk van het werk wat je ermee doet en van de smeltpunten van de materialen waarmee gewerkt wordt.

Veiligheid en Arbodiensten
“Natuurlijk moet je veilig omgaan met gasbranders en speelt ons advies daarin een rol,” aldus De Weerd, “maar de manier waarop Arbodiensten op dit terrein soms optreden is verbluffend. Vaak zit daar gebrek aan kennis achter. Zo werd eens een flinke order afgewezen omdat de fleskraan niet beschermd zou zijn en daarmee niet aan de eisen zou voldoen. Het bleek dat die eis alleen van toepassing was op grote flessen terwijl het in dit geval om kleine flessen ging. Met enige improvisatie kon dit probleem worden opgelost maar waar het om gaat is dat arbodiensten zo gefixeerd zijn op veiligheid, dat ze afgesloten orders kunnen herroepen (negatief) of aanvullen (positief). Bij genoemd geval werd de inkoper van het bedrijf volledig overruled en werd een flinke aanvullende order geplaatst. Voor ons een aardige bijkomstigheid al blijft het een merkwaardige gang van zaken.”

Primus en Sievert Systems
Doordat praktisch alles handmatig wordt gemaakt, kan Primus-Sievert snel inspelen op marktontwikkelingen of speciale aanvragen. Het netwerk aan productiebedrijven blijft namelijk bestaan, al is de centrale assemblage in Zweden dit jaat dicht gegaan en verplaatst naar Estland.
Tegelijkertijd werd het distributiecentrum verplaatst naar Almere. “Wil je een markt veroveren of juist behouden, dan vereist de huidige schaalvergroting dat leveranciers alles in - één - huis hebben. Je moet je daarnaast natuurlijk ook goed blijven presenteren en werken aan je naamsbekendheid. In ons geval was die tweeledig: in Zweden kent iedereen de naam ‘Primus’, terwijl hier in de Benelux juist ‘Sievert’ een naam heeft hoog te houden. Het centraliseren van het Europese beleid maakt dat nu gekozen is voor de merknaam ‘Primus’ en voor ‘Sievert Systems’ als verzamelnaam voor de diverse productgroepen,” Wellicht dat die naamsbekendheid gekoppeld gaat worden aan Almere.

Voorbeeld van de maximale afnamehoeveelheid propaan gedurende 1 uur bij een werkdruk van 2 bar

Temperatuur +20°C 0°C
Volle gasfles 11 kg propaan 3,8 kg 1,6 kg
Halfvolle gasfles 5,5 kg 1,9 kg 0,85 kg
propaan

Technische specificaties Butaan Propaan
Chemische formule C4H10 C3H8
Gewicht bij 15°C Zwaarder dan lucht Zwaarder dan lucht
Gasvormig 2,40 kg/m³ 1,85 kg/m³
Vloeibaar 0,58 kg/l 0,58 kg/l
Kookpunt bij normale -2°C -42°C
luchtdruk
Gasdruk bij -20°C 0 1,5 bar
Gasdruk bij 0°C 0 4,0 bar
Gasdruk bij 20°C 1,3 bar 7,5 bar
Energie opbrengst 49,5 MJ/kg 50,4 MJ/kg
12,6 kWh/kg 12,8 kwh/kg
Hoeveelheid lucht nodig 12,0 m³/kg 12,2 m³/kg
voor verbranding
Maximale vlamtemperatuur 1925°C 1925°C
met lucht
Explosiegrens van gas in lucht 1,5 – 8,5% 2,1 – 9,5%