Roofs 2002-02-16 Goed alternatief redt futuristisch ontwerp

Oorspronkelijk ging de architect bij het Scholencomplex en Kindercentrum Waterland te Leidschenveen uit van houtskeIetbouw met houten binnenafwerking. Toen het ontwerp klaar was, bleek dat evenwel financieel niet haalbaar. Het fraaie glooiende dak bleef gehandhaafd, maar vereiste een stuk inventiviteit. Nadat de architect al aangaf dat dit dak ‘niet in het werk is op te lossen’ en door de goede relatie die het dakbedekkingsbedrijf heeft met N. Tetteroo Bouw & Projectontwikkeling, voelde commercieel directeur Marco Stemmerich van Intradak bv zich min of meer gedwongen om in goed overleg een aangepast ontwerp te maken voor een staaldak. Vervolgens werd in samenspraak met architect en de gemeente Leidschendam voor het futuristische ontwerp ook meteen de isolatie en dakbedekking bepaald. Dat werd een membraan van Soprema, de Sopralene Flam 180 Alu, dat aan de onderzijde is voorzien van een thermoplastische film en aan de bovenzijde van een gewafeld aluminium folie. Marco Stemmerich en Eef Gouman van Intradak doen samen met Peter-Paul Janssens van Soprema hun verhaal over de totstandkoming van dit bijzondere dak.

De gemeente Leidschendam wilde als opdrachtgever dat voorzieningencentrum Waterland aan vijf instellingen plaats biedt. Een rooms-katholieke basisschool, een openbare basisschool, een kindercentrum, een tijdelijke onderwijsvoorziening en een gymzaal. Het uitgangspunt bij de opdracht bestond uit het zelfstandig kunnen functioneren van de onderdelen bij een gelijktijdig gemeenschappelijk gebruik. Dat leidde tot een ontwerp met twee paralle bouwvolumes met gevels die in een kromming overgaan tot dak. Om te accentueren dat de beide gebouwen één geheel vormen, kregen ze op de plaats waar ze het dichtst bij elkaar staan, op zeven meter hoog een losstaand overspannen staaldak met plafond. Het overkapt het verharde deel van het speelterrein.
De rooms-katholieke en de openbare school zijn gehuisvest in hetzelfde deel. De rooms-katholieke school en de tijdelijke onderwijsvoorziening hebben twee verdiepingen, de openbare school en het kindercentrum slechts één. Een bewuste kunstgreep om aldus een dak te laten ontstaan met een hellend vlak dat overgaat in de gevels. Bovendien doorbreekt deze vormgeving de hoofdzakelijk rechthoekige bebouwing in de Vinex-locatie en trekt het als buurtcentrum die aandacht die het nodig heeft.

Oplossing
Hout is een materiaal dat de mogelijkheid biedt om constructie en afwerking te combineren. Architecten en vormgevers lijken bepaalde stappen in de realisatie dan wel eens over te slaan. Dat aannemers met de bijbehorende problemen worden geconfronteerd en regelmatig huiverig zijn voor garantiebepalingen, belemmert hen in innovatief bouwen. Dat het ook anders kan, laat dit project in Leidschenveen zien. Hier bleef een ontwerp gehandhaafd dankzij de dakdekker die het probleem van een forse bezuiniging op de dakbedekking oploste. Oorspronkelijk werd uitgegaan van gewelfde daken, uitgevoerd in een aluminium beplating. Toen bleek dat dit veel te duur werd, verzocht aannemer Tetteroo Intradak te participeren in het zoeken naar een nieuwe oplossing. Dat werd een staaldak.
“Een lastige klus,” aldus Stemmerich, “ waarbij in het begin de nodige tegenwerking was vanwege de mening dat het praktisch onmogelijk is om een staaldak in deze vorm op juiste wijze aan te brengen.” Onder druk van de aannemer voelde hij zich verplicht om deze opgave te klaren. “Bedrijfsleider Jan de Groot wilde er eerst niet aan. Maar door een perfecte samenwerking met het staalconstructiebedrijf dat vanaf het begin werd gevraagd om vooral intensief mee te denken op het gebied van ondersteuningen, werd een volledig dakpakket ontwikkeld.” Uiteindelijk leidde dat na een klein jaar tot de definitieve keuze voor een staaldak, stalen golfplaten geschroefd op stalen spanten.

Aluminium

Dan komt vervolgens het probleem van de isolatie en de dakbedekking waarvoor ook alles ontworpen en ontwikkeld moest worden. Intradak is van huis uit een allround dakbedekkingsbedrijf. “Hier wilde men toch iets anders, al wisten gemeente en architect zelf niet wat. Er werd weliswaar gesproken over de uitstraling die een aluminium dak heeft, maar ook niet meer dan dat,” aldus Stemmerich. Doordat hij wist van het bestaan bij Soprema van dakbanen met metalen afwerking, ging hij met monsters van roestvast staal, koper en aluminium naar de aannemer. Die ging vervolgens naar de gemeente en architect, die na wikken en wegen en het bekijken van reeds gerealiseerde projecten instemden. Na een aanvankelijk keuze voor koper, kozen de partijen voor de aluminiumvariant.

Aanbrengen

Het aanbrengen van de dakbedekking die loopt van de grond tot aan de nok, was een lastige klus. Op de golfplaat werd een drukvaste isolatie aangebracht die vervolgens werd afgedekt met Sopralene Flam 180 Alu, een lasbaar waterdichtingsmembraan dat is samengesteld uit een niet-geweven polyesterwapening en een elastomeerbitumen SBS. Aan de onderzijde voorzien van een thermoplastische film en aan de bovenzijde van een gewafeld aluminium folie van 0,08 mm, bleek dit de werkbare oplossing. Eef Gouman bedacht de technische details om de dakbedekking op de juiste manier aan te brengen. “Het was echt een heksentoer om de vloeiende lijnen van het ontwerp aan te houden want de stalen ondergrond verloopt erg hoekig. We hebben de zaak dus gigantisch moeten opvullen.”
Een ander probleem was het bevestigen. “Dit dakbedekkingspakket moest geparkerd worden aan het staaldak waardoor je parkers krijgt te zien aan de binnenzijde. Daar het gaat om ruimtes waarin kleine kinderen verkeren, werd het aangeboden monster afgekeurd,” vult Stemmerich aan.
Bij gebrek aan alternatieven werd het parkeren tenslotte toch toegestaan en bestond de oplossing in het aanbrengen van een extra betimmering aan de binnenzijde die weer werd voorzien van een steenwol isolatie.

Sandwich

De tweemansploeg van Intradak klaarde het karwei in drieënhalve maand. “Een dak is een dak en deze mensen verstaan hun vak. Toch zijn ze om bepaalde zaken onder de knie te krijgen een paar dagen naar de Sopremafabriek in Frankrijk geweest. De sparingen en ramingen waren alleen voor het staal al een crime, laat staan voor de dakdekker. Toch hebben de mensen op de werkplek alle problemen waar ze tegenaan liepen zelf op een nette en acceptabele manier opgelost,” meldt Gouman niet zonder enige trots. De uitvoering van het werk heeft immers bijgedragen tot het esthetisch aspect van het gebouw, net als de keuze voor het materiaal.
“Eigenlijk bestaan deze producten al heel lang,” voegt Janssens toe. “De metaalfilm diende vroeger ter bescherming van het geblazen bitumen dat toen nog niet gemodificeerd ofwel UV-bestendig was. Door de toevoeging werd simpelweg levensduurverlenging van het bitumen verkregen. Tegenwoordig speelt dat aspect nog nauwelijks mee en wordt het vooral toegepast vanuit esthetisch oogpunt.” De sterkte en levensduur van het bitumen van tegenwoordig behoeft geen verdere aandacht, wel dat van de flinterdunne aluminiumfilm. Die wordt namelijk fabrieksmatig gewapend om de uitzettingscoëfficiënt van elk dak op te kunnen vangen zonder dat het materiaal scheurt. “Al is de film nog zo dun, de volledige verkleving op de SBS gemodificeerde bitumen, doet een hechte sandwich ontstaan die zoveel kracht kan opvangen dat scheuren onmogelijk is,” garandeert Janssens. Aan de kwaliteit van het dak van dit markante gebouw behoeft dus niet te worden getwijfeld.

Stan Liebrand