Roofs 2005-03-14 Arbeidsinspectie: ook aandacht voor systeemtekortkomingen

Het afgelopen jaar heeft de Arbeidsinspectie intensief gecontroleerd op valveiligheid in het kader van een Europese campagne. Jan Boer van de Arbeidsinspectie maakte tijdens het symposium ‘Veilig werken op hoogte’, dat de Vereniging voor Steigers-, Hoogwerk- en Bekistingsbedrijven (VSB) tijdens de Bouwbeurs op 23 februari 2005 organiseerde, de resultaten bekend. Een verslag van zijn betoog.

De Arbeidsinspectie controleert op diverse gebieden of de arboregelgeving wel afdoende wordt nageleefd. Dit gebeurt steeds meer op Europees niveau en via diverse campagnes. Zo ook het afgelopen jaar, waar in de EU intensief is gecontroleerd op valgevaarlijke situaties. Vóór Boer inging op de resultaten van deze campagne, kondigde hij de projecten aan die de Arbeidsinspectie in 2005 zal uitvoeren. Deze hebben betrekking op controles op de bouwplaats, systeeminspecties, inspecties met betrekking tot asbest en kwartsstoffen, fysieke belasting en valgevaar. Met name de systeeminspecties zijn in dit verband nieuw; hier komen wij later in dit artikel nog op terug.

Boer liet de aanwezigen met behulp van rode en groene kaarten stemmen over de vraag of de veiligheid in de bouw afdoende is geregeld. Nee, vond men - wat Boer een opvallende uitkomst noemde. Temeer omdat men na het bekend maken van de resultaten op Europees niveau van mening was dat Nederland het in vergelijking met het buitenland zo slecht nog niet doet.

Resultaten EU inspecties

De EU-inspecties van 2004 waren voornamelijk, hoewel lang niet uitsluitend, gericht op controles op (de voorzieningen tegen) valgevaar. Toch is het resultaat -  59% van de stilleggingen, boetes en waarschuwingen had te maken met valgevaar - opmerkelijk. De resultaten van de controles in Nederland zijn als volgt:

                                        2003        2004

Aantal inspecties                820          623

Aantal stilleggingen             297          289

Aantal boetes                    160          145

Aantal waarschuwingen     444          257

Dit betekent procentueel dat bij 48% van de geïnspecteerde werken het werk werd stilgelegd; hiervan had zoals gezegd 59% van de gevallen te maken met onregelmatigheden op het gebied van valgevaar. Dit zijn relatief hoge getallen, ook in vergelijking met de overige Europese landen: zie tabel volgende pagina.

Maar vergelijkingen met het buitenland zijn slecht te trekken, omdat de regelgeving, controlemethoden, handhaving en represailles sterk verschillen. Zo is het aantal stilleggingen in België bijvoorbeeld zeer gering, omdat men daar  het werk nu eenmaal minder snel stillegt en eventuele misstanden op een andere manier aanpakt. Het algemene en opvallende beeld is, aldus Boer, dat juist op de grotere projecten, waar ook de grotere bedrijven actief zijn, het percentage waarschuwingen hoger lag. Dit verklaarde Boer uit het gegeven dat op deze grotere projecten meerdere bedrijven actief zijn, waardoor de kans op misverstanden en fouten en moedwillig overtreden van de wet groter is – en niet omdat grotere bedrijven het per definitie minder nauw zouden nemen met de regelgeving.

Concluderend kan worden opgemerkt dat valgevaar in alle landen van de EU een groot probleem vormt. Het algehele beeld van de resultaten van de controle-acties in 2004 is dat er geen opvallende verbetering valt te noteren ten opzichte van de resultaten van dezelfde acties in 2003: deze resultaten zijn vergelijkbaar. In 2005 zullen de controles dan ook onverminderd voortgaan; nieuw is dat deze dit jaar eveneens in de nieuwe EU-lidstaten zullen plaatsvinden. Dat dit hoognodig is, toonde Boer met een tabel waarin het aantal dodelijke slachtoffers als gevolg van vallen van hoogte in de 15 ‘oorspronkelijke’ EU-lidstaten (10 op 100.000 werknemers) werd afgezet tegen het aantal dodelijke slachtoffers in de nieuwe lidstaten (in Hongarije was dat bijvoorbeeld 28 op 100.000).

Systeemaanpak

Tot slot zette Boer de gewijzigde vervolgaanpak van de Arbeidsinspectie na vaststelling van de tekortkomingen uiteen. Men kijkt namelijk in het vervolg ook naar het hele systeem waarin de bouwpartijen functioneren. Kort gezegd wordt ervan uitgegaan dat de werkgever het geheel dient te overzien, de voorman toezicht dient uit te voeren op de werknemer en dat het gedrag van de werknemer moet worden gestuurd door middel van voorlichting. De arbeidsinspectie heeft een uitgebreide ‘checklist’ ontworpen, waarmee bedrijven op hun systeemaanpak kunnen worden getoetst. Boetes worden in het vervolg dus niet alleen uitgedeeld naar aanleiding van het geconstateerde concrete gevaar, maar ook als systeemtekortkomingen zijn gebleken, d.w.z., als de algehele werkpraktijk omtrent voorlichting en controle met betrekking tot veiligheid niet in orde is. De Arbeidsinspectie zal zich in dit verband in eerste instantie richten op de rol van de werkgever. Boer ontkent dat de Arbeidsinspectie hiermee op de stoel van de arbodiensten gaat zitten: het primaire doel van de Arbeidsinspectie blijft, in tegenstelling tot dat van de arbodiensten: handhaven, het afdwingen van de naleving van de wettelijke verplichtingen. In een vervolgartikel zal Roofs nader ingaan op de praktische invulling van deze plannen.