Roofs 2005-05-10 Het vacuüm Daksysteem

Naast de algemeen bekende dakconstructies bestaat er een echt high-tech dak dat we in Nederland ( bijna ) niet toepassen. Het kan veel voordelen bieden en is gebaseerd op een eenvoudig natuurkundig basisprincipe: vacuüm. Wanneer er tussen twee vlakken een vacuüm heerst, is het bijna niet mogelijk deze vlakken van elkaar los te krijgen. Onder de voorwaarde dat het vacuüm in stand blijft, is een dak hiermee duurzaam te bevestigen zonder verdere bevestigingsmiddelen (wel kimfixatie) en de nadelen die daaraan kleven.

• Ing. Jos van Helvert.

ZND / Nedicom

Dakbedekkingssystemen worden momenteel op drie manieren aan de ondergrond bevestigd, te weten: mechanisch, verkleefd en geballast. Al deze drie vormen van bevestigen kennen specifieke nadelen. Bij mechanisch bevestigen is er altijd sprake van doorboren en mogelijke koudebruggen. Bij verkleving is het nadeel: het scheiden van de materialen op enig moment in de bouwfase en de afhankelijkheid van de uitvoering waarbij controle achteraf lastig is. Bij ballasten telt het gewicht mee, wat doorwerkt tot in de fundering.

Een poging om deze nadelen op te heffen is het vacuüm zuigen tussen de toplaag en de onderlaag. Het systeem vereist een luchtdichte toplaag, een luchtdichte onderlaag welke voldoende gehecht moet zijn aan de onderconstructie, een afzuigsysteem om het vacuüm op peil te houden en luchtdichte aansluitingen bij dakdoorbrekingen en andere details.  De materialen die als toplaag gebruikt worden in een dakbedekkingssysteem zijn voldoende luchtdicht. Ook de aansluitingen en de details zijn voldoende luchtdicht uit te voeren. Wat dat betreft zijn er geen aanvullende technieken of oplossingen noodzakelijk. Wel wordt de uitvoering kritischer, omdat de details en doorvoeren op de onderlaag en de bovenlaag luchtdicht aan dienen te sluiten. Dit laatste wordt al langer bepleit in het kader van inwendige condensatie. Tot slot moet de onderlaag voldoende bevestigd zijn aan de onderconstructie, omdat bij vacuümbevestiging de krachten op de toplaag worden verplaatst naar de onderlaag. Voor constructieve ondergronden die van zichzelf zowel luchtdicht als voldoende vlak zijn, kan het vacuümsysteem een uitkomst zijn.

Het vacuüm daksysteem is zowel in de nieuwbouw als de renovatie toe te passen. Bij nieuwbouw zal de luchtdichte onderlaag aangebracht moeten worden, zodat de meest geschikte ondergronden hiervoor gladde oppervlakken zijn, zoals bijvoorbeeld beton- en sandwichpanelen. Ook op hout en staal kan het worden toegepast, mits er eerst een luchtdichte afsluiting wordt gemaakt. Te denken valt aan een volledige eerste laag, als dampremmer, noodlaag of zelfs een zelfklevende mandragende laag. Bij renovatiedaken is meestal de luchtdichte ondergrond al aanwezig in de vorm van de bestaande dakbedekking. De geschiktheid van bestaande dakbedekkingen moet dan wel nog onderzocht worden.

Voorbeelden hiervan zijn:

•              Mechanisch bevestigde systemen; hier zal het bestaande bevestigingssysteem gecontroleerd moeten worden of het nog voldoet. Te denken valt aan de hoeveelheid bevestigers, corrosie en overspanning. Ook zullen de overlappen gecontroleerd moeten worden. Het ontbreken van kimfixatie kan opgelost worden bij het aanbrengen van  het  nieuwe vacuüm daksysteem.

•              Gekleefde systemen; net als bij de mechanisch bevestigde systemen zal gecontroleerd moeten worden of alles nog goed vast zit en ook hier kan achteraf de kimfixatie worden aangebracht.

•              Voor geballaste daken zal de bedekking na verwijdering van de ballastlaag eerst mechanisch bevestigd moeten worden. Een vacuüm bevestigd systeem zal dan geen voordelen bieden.

De uitvoering is te verdelen in drie blokken, te weten

•              Onderlaag ( luchtdichte laag )

•              Isolatielaag

•              Toplaag.

De onderlaag; kan op diverse manieren, afhankelijk van het gekozen systeem, gerealiseerd worden. Wanneer de onderconstructie zelf niet glad of luchtdicht is, zal een dampremmende laag noodzakelijk zijn. Over de noodzaak van een volledige dampremmende laag lopen de meningen uiteen. De vraag of dit wel of niet nodig is, komt voort uit de capaciteit van de afzuigers waarmee het systeem vacuüm wordt gezogen.

De isolatie; op het dak kan het systeem in principe uitgevoerd worden met iedere soort isolatie. De keuze of voorkeur ligt bij de opdrachtgever of uitvoerenden.

De toplaag; ook deze kan in alle soorten dakbedekking worden uitgevoerd. Als het in kunststof wordt uitgevoerd, is de snelheid van verwerken met grote vellen groter dan bij bitumen materialen. Het wel of niet werken met grote vellen is weer afhankelijk van het aantal details op het dak. Als gezegd, is ook de capaciteit en de plaatsing van de vacuüm dakzuigers van belang.

Ontluchtingen met afsluiter / terugslag klep worden in de regel geplaatst in de hoek- en randzone. De plaats en het aantal is afhankelijk van het dak en de luchtdichtheid van het pakket.

De voordelen en nadelen:

Voordelen

•              Het dak is eenvoudig te ontmantelen, de toplaag en de eventuele isolatie  kunnen schoon en separaat afgevoerd of hergebruikt worden;

•              Voor onderconstructies met een luchtdichte en gladde afwerking zijn geen ballast, geen verkleving of mechanische bevestiging nodig;

•              Zeer sterke en gelijkmatige binding met de ondergrond door het vacuüm;

•              Het dak is altijd toegankelijk voor controle.

Nadelen

•              Het systeem moet zeer nauwkeurig aangebracht worden i.v.m. de luchtdichte ondergrond

•              Het dak moet vooraf zeer goed bekeken worden i.v.m. de capaciteit en de plaats van de speciale ontluchtingen, het betreft specialistisch werk.

•              Het dak moet regelmatig gecontroleerd worden op het functioneren van het systeem.

•              Wanneer een dampremmende laag de luchtdichtheid moet waarborgen, vervallen de voordelen van het systeem grotendeels. De onderlaag zal op een gebruikelijke manier moeten worden bevestigd, tenzij men geen bevestigers wil zien of de luchtdichte laag ook als noodlaag fungeert.

De conclusie

Het vacuüm dak biedt mogelijkheden voor situaties waar het doorboren van de constructie niet wenselijk is. Het vacuüm dak biedt goede mogelijkheden om grote vellen bijvoorbeeld

EPDM te bevestigen, temeer daar verkleven en mechanische bevestiging voor deze soort bedekking veel aanpassingen vergen. Maar ook losliggende bitumen daken kunnen we veranderen in vacuüm daksystemen. Tot slot bieden de toepassingen op gladde ondergronden voordelen. Gedacht moet worden aan industriële daken met dakdozen en betondaken.

Deze wijze van bevestigen verdient in Nederland meer aandacht. Vele vragen zullen nog beantwoord moeten worden, maar de voordelen zijn er zeker naar.