Roofs 2018-07-21 De daken van toen (2)

Column Dakenman van het Jaar 2017

De daken van toen, daar worden we nog dagelijks mee geconfronteerd. We schatten in dat er nog meer dan 10 miljoen m2 teermastiek daken ligt. Deels nog als dak functionerend, maar ook onder (na-geïsoleerde) bitumineuze daken.

In de jaren ‘70 werden er ook asbesthoudende producten verwerkt op platte daken. We kennen allemaal de asbestcementen golfdaken op schuren, stallen en zelfs op woningen! Maar ook op het platte dak werden er producten toegepast, waarin asbest was verwerkt. De meest bekende en herkenbare toepassing waren de Ruberdaltegels, die als dakterras­afwerking of als looppaden werden aangebracht. Deze as­bestcementtegels van 300x300x10mm, pyramidevormig voor een goede waterafvoer, werden met warme bitumen op een bitumineus dakbedekkingssysteem geplakt. Daarbij was het ook gebruikelijk dat er pastegels op het dak gezaagd werden. In de loop der jaren zijn veel van deze daken gesloopt. Echter, soms zag men een oplossing (wanneer er lekkages op een dak optraden) door de tegels met warme bitumen uit te vlakken en er weer een nieuw bitumineus dakbedekkingssysteem overheen aan te brengen. Hierdoor zijn deze daken minder goed herkenbaar geworden. Bij een dakin­snijding is wel snel vast te stellen of er Ruberdaltegels zijn ‘overlaagd’. Deze daken dienen altijd middels asbestsanering te worden verwijderd en afgevoerd.

Maar er waren ook niet herkenbare toepassingen van asbest­vezels in producten voor toepassing op het platte dak. Zo waren er de bitumineuze pasta’s en kitten. Om deze pro­ducten beter smeerbaar (visceus) te maken en een betere structuur te geven, werden er asbestvezels, in een laag percentage hechtgebonden, aan deze pasta’s en kitten toegevoegd. Toepassing was het waterdicht inwerken van plakstukken van afvoeren, doorvoeren (ontluchtingskapjes) en aluminium daktrimmen. Ook werd de pasta gebruikt voor het afkitten van knelstrippen.

Tevens waren er dakbedekkingsmaterialen, waarin asbest­vezels waren verwerkt, zoals Nuraply en Nuralite. Het bestond uit platen van ca. 2400x900 mm2 en een dikte van ca. 2 mm. Het materiaal had geen drager, maar was versterkt met asbestvezels. Hierdoor ontstond een materiaal met een hoge mecha­nische sterkte, met name goed bestand tegen mecha­nische beschadigingen. Deze materialen zijn niet veelvuldig, en voor maar een korte tijd, op de ­Nederlandse markt (door uitsluitend gespecialiseerde ­verwerkers) verwerkt.

Een ander baanvormig product met asbest was Ruberoid Tedlar. Dit product viel eigenlijk onder de kunststof dakbedekkingen en bestond uit flinterdunne (0,16mm) PVdF (Poly Vinyl di Fluoride) folie, die aan de onderzijde was gecacheerd met een asbestvlies. Deze Tedlar folie werd altijd als toplaag van een bitumineus dakbedekkingssysteem toegepast. De folie werd daarbij met een koud verwerkbare bitumineuze lijm gekleefd op het bitumineuze dakbedekkingssysteem en de naden werden daarbij afgetaped met diezelfde PVdF. De bijzondere eigenschappen van deze folie waren de duurzame kleurechtheid (in dit geval altijd in een witte kleur toegepast) en dat het product zelfreinigend was. Het product is in Nederland slechts beperkt toegepast.

De bovengenoemde producten zijn tot midden jaren ’80 verwerkt. In baanvormige bitumineuze dakbedekking is voor zover we weten geen asbest toegepast. Voor meer en uitgebreidere informatie verwijs ik naar “Factsheet Bitumen dakbedekking en asbest”, die is terug te vinden op de website van Probasys Benelux (www.probasysbenelux.org). Zowel koolteer als asbest zijn sinds halverwege de jaren ‘80 minder toegepast en sinds midden jaren ’90 in Europa verboden. Dus daken op gebouwen, die na die tijd zijn gebouwd, bevat­ten geen milieubelastende producten meer. Het is daarom belangrijk dat bij daken van gebouwen die voor die tijd gebouwd zijn goed in kaart wordt gebracht of er teermastiek of asbesthoudende producten zijn verwerkt. Zo’n inventarisatie kan vervolgens in een ‘Dakpaspoort’ worden vastgelegd, iets dat voor de gebouweigenaar van groot nut kan zijn.

Producten met asbest(vezels) toegepast in dakproducten op platte daken zijn altijd omhuld met bitumen en dus altijd hechtgebonden. Deze producten zijn bovendien meestal niet blootgesteld aan de buitenlucht en verweren niet of nauwelijks onder invloed van de omgeving. Het is dan ook niet te verwachten dat deze vezels vrijkomen. Desondanks lijkt het erop dat daken met dergelijke producten ook onder het voorgenomen Asbestdakenverbod zullen vallen en zullen deze daken voor het einde van de levensduur naar mijn mening onnodig moeten worden gesloopt.

In de huidige situatie wordt het saneren van een dak met ­asbesthoudende pasta of kit, waarbij het gaat om het minder gevaarlijke chrysotiel (wit asbest), doorgaans geclassificeerd in risicocategorie 2. Dat wil zeggen: sanering door een duur gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf. De vraag is echter of te verwachten vezelconcentratie in de (buiten)lucht deze indeling nodig maakt.

Bram Kranenburg