Roofs 2021-06-37 Wat is veiligheid?

Special Veilig en gezond werken

In de COVID discussie is veiligheid een terugkerend thema. Maar gaat het wel over veiligheid of gaat het over het accepteren van risico? Is het veilig als we de regels naleven? Is het veilig met een mondmasker op?

Het voortdurend en consequent trachten gevaar te voor­komen is ondoenlijk en noemen we een voorzorgmaatschappij. Gevaren zijn immers onderdeel van de omgeving waarin we leven. We hebben ons als mens aangepast aan veel gevaren waardoor onveiligheid meestal geen conse­quenties heeft. We zijn ‘bang’ van onveiligheid als het gevaar onbekend is en de consequenties onzeker zijn. Daartegenover staat de ervaring die ons vertrouwd maakt met consequenties, gevaarlijke situaties en gevaren tijdens werkzaamheden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gevaar van het water: om overstromingen te voorkomen, hebben we dijken gebouwd en in meer persoonlijke sfeer zorgen we dat we van jongs af aan kunnen zwemmen. Net zo is een veilige werkomgeving van groot belang. Je hoeft je in zo’n omgeving geen zorgen te maken en kunt je geheel wijden aan het werk.

Maar wanneer is het onveilig en wanneer veilig? Veiligheid is de mate van onveiligheid die we accepteren. Deze maat is gebaseerd op persoonlijke ervaring en gevoelens en die zijn voor iedereen anders. Daardoor kun je eindeloos discussiëren over veiligheid en maatregelen. Vaak wordt daarbij teruggevallen op de wet, op regels of gewoonten. Heel vaak hoor je dan ook het containerbegrip ‘cultuur’ of halen we ‘gedrag’ erbij. Door dat te doen kom je niet tot echte oplossingen. Om tot echte oplossingen te komen is een discussie over acceptatie van onveiligheid belangrijk.

Maar eerst even de begrippen. ‘Gevaar’ kun je zien als een eigenschap van een materiaal, een werkmethode of een werkplek. Het gevaar van werken op hoogte is de zwaartekracht, het gevaar van het weer is bijvoorbeeld wind, het gevaar van water is gebrek aan lucht (verdrinking) of stroming, het gevaar van vuur is hitte en verbranding. Gevaar is altijd aanwezig maar hoeft zich niet altijd te openbaren. Het gevaar kan beheerst worden zoals een leeuw in een kooi. De waarschijnlijkheid dat deze leeuw ontsnapt kun je met elkaar inschatten. Zo kun je elk gevaar op de waarschijnlijkheid van optreden inschatten. Na het inschatten van de waarschijnlijkheid schat je met elkaar de ernst van de schade in. De uitkomst van het combineren van waarschijnlijkheid en effect noemen we risico.

Bijgaand figuur kan daarbij gebruikt worden. Het is simpel, doeltreffend en voor iedereen te begrijpen. Alleen door met elkaar te bepalen wat we acceptabel vinden, komen we binnen het bedrijf en op de werkplek tot een hoger veiligheidsniveau waar we allemaal achter kunnen staan.

Veiligheid is het accepteren van onveiligheid. Met dit figuur en een gesprek over die acceptatie kun je maatregelen met elkaar bepalen. Door het met elkaar te doen kom je tot afspraken. En met die afspraken wordt het veiliger.