Roofs 2021-07-38 Wat zijn de kosten en baten van een multifunctioneel dak?

Special Multifunctionele Daken, Parkeerdaken

In de stedelijke omgeving is op maaiveld weinig ruimte, bijvoorbeeld om de klimaat- en wateropgave aan te pakken. Tegelijkertijd is een grote hoeveelheid dakoppervlak in de stad onbenut. Daken bieden allerlei kansen voor gebruik, en kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het leefklimaat en de leefbaarheid in de stad.

In de markt wil men wel de voordelen van multifunctionele daken ondervinden (door gebruik, energie, geluiddemping etc.), maar het is in de praktijk lastig om partijen bereid te vinden ervoor te betalen. Dit heeft verschillende oorzaken. De belangrijkste reden is dat de baten van multifunctionele daken niet altijd inzichtelijk zijn. Niet alle baten zijn namelijk direct te waarderen in euro’s en niet direct zichtbaar voor alle gebruikers (of nog belangrijker, voor de betaler). Hier is inmiddels een rekeninstrument voor beschikbaar. De maatschappe­lijke en financiële kosten en baten worden eenvoudig inzichtelijk gemaakt met de digitale Multifunctionele Daken Tool. Dit rekeninstrument is ontwikkeld door advies- en ingenieursbureau Arcadis en CE Delft voor Europese subsidieproject LIFE @Urban Roofs van de gemeente Rotterdam.

De Multifunctionele Daken Tool helpt bij het vinden van de optimale combinatie voor het dak. Denk bijvoorbeeld aan de effecten op gezondheid, biodiversiteit, waterberging of energieopwekking. De tool helpt om de dakinrichting te optimaliseren, te komen tot een sluitende business case en zodoende met het dak bij te dragen aan een prettige leefomgeving en bij actuele vraagstukken in de stad. Met de Tool kunnen eenvoudig verschillende varianten met elkaar vergeleken worden.

Opbouw

Het rekeninstrument maakt gebruik van zeven functies met bijbehorende kleuren: groene, blauwe, gele, rode, oranje, paarse en grijze daken (zie kader). De tool is een Excel­bestand, bestaande uit vijf verschillende schermen:

• Introductiescherm
• Huidige situatie
• Nieuw dak
• Resultaten
• Hoe nu verder?

De gebruiker wordt stap voor stap door het rekeninstrument geleid. Het instrument is zo opgezet dat deze in ongeveer vijftien minuten doorlopen kan worden. Om de gebruiker te helpen zijn zoveel mogelijk standaardprijzen en -waarden ingevoerd. De gebruiker vult alle velden zelf in. Vooraf ingevulde waarden kunnen blijven staan of desgewenst worden aangepast. Als alles is ingevuld kun je een rapport maken.

Business case

In de financiële business case worden de kosten (investeringskosten en beheer- en onderhoudskosten) afgezet tegen de financiële opbrengsten (bijvoorbeeld energieopbrengst of exploitatieopbrengsten). Dit wordt gedaan door de Netto Contante Waarde (NCW) van het project te bepalen. De NCW is een maatstaf om de huidige waarde van een bedrag weer te geven voor een bepaald zichtjaar.

De NCW houdt rekening met de tijdwaarde van geld en de risico’s die samenhangen met een investering. Om de NCW te bepalen worden de contante waarde van toekomstige uitgaven (totale investeringskosten en beheer- en onderhoudskosten) afgetrokken van de contante waarden van alle toekomstige ontvangsten (opbrengsten). Toekomstige kosten en baten worden verdisconteerd naar het basisjaar zodat deze vergelijkbaar worden. De analyse­periode is in het rekeninstrument variabel in te stellen, variërend van 10 tot 60 jaar.

Maatschappelijke kosten en baten

Voor de bepaling van de maatschappelijke kosten en baten wordt zoveel mogelijk de Algemene Leidraad voor maatschappelijke kosten-batenanalyse (Algemene MKBA-leidraad) gevolgd. Deze beschrijft in stappen waaraan
elke MKBA volgens de huidige inzichten dient te voldoen. De leidraad is opgesteld door het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor de leefomgeving (PBL). Het rekeninstrument LIFE@Urban Roofs betreft een QuickScan. Bij het bepalen van de relevante effecten in de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) is er onderscheid gemaakt tussen effecten die primair toevallen aan eigenaren/gebruikers van objecten (privaat) en de maatschappelijke effecten (publiek).

In de berekening wordt tevens rekening gehouden met natuuraspecten en BREEAM. Een ontwikkelaar of architect kan bij het maken van zijn ontwerp kiezen uit een lijst met groene daken. Aan die verschillende daken zijn punten toegekend. Zo is de aanleg van een biodivers dak goed voor 3 punten, de aanleg van een sedumdak levert 2 punten op en het aanbrengen van bijvoorbeeld een insectensteen geeft 1 punt. In het rekeninstrument is een selectie van de natuurpunten meegenomen.

Met het keurmerk BREEAM-NL Gebied wordt een compleet gebied op duurzaamheid beoordeeld. Dat kan een herontwikkeling van bestaande gebieden zijn, maar ook het certificeren van nieuwe gebiedsontwikkelingen is mogelijk. Het duurzaamheidskeurmerk gaat in op verschillende actuele thema’s zoals hittestress, klimaatadaptatie en gezondheid door het verbeteren van de lokale luchtkwaliteit en sociale cohesie. Dat maakt BREEAM-NL Gebied de meetlat voor duurzame gebiedsontwikkeling in Nederland. Multifunctionele daken kunnen bijdragen aan deze meetlat. In dit instrument is een selectie van de credits uit BREEAM meegenomen.

De tool is te downloaden via duurzaam 010.nl.

Daken met verschillende functies

Er zijn veel mogelijkheden om een dak te gebruiken: van zonnepanelen en groen tot een dakterras. Een multifunctioneel dak is een dak waarop meerdere functies te vinden zijn. Elke functie heeft een eigen kleur:

• groene daken zorgen voor vergroening, dragen bij aan de luchtkwaliteit en biedt kansen om zelf groente of fruit te verbouwen;
• blauwe daken kunnen water opvangen, vertragen overtollig regenwater, wat het riool ontlast en overstroming terugdringt;
• gele daken wekken duurzame energie op uit zon of wind;
• rode daken hebben allerlei sociale functies, zoals een terras, speelplek of een bar op het dak;
• oranje daken worden gebruikt voor mobiliteit, zoals bijvoorbeeld een dakverbinding of dakbrug;
• paarse daken zijn woondaken;
• grijze daken zijn voor technische functies, zoals lucht­behandelingskasten en schoorstenen.

Door combinaties van meerdere functies of kleuren wordt meerwaarde gecreëerd: gouden combinaties.