Roofs 2022-03-34 “De zonne-energiesector is onderdeel van de bouwsector”

Special Gele daken

De Nederlandse zonnestroommarkt groeit razendsnel. Daarbij zijn er uitdagingen, maar die hoeven de groei niet te beperken, vertelt Wijnand van Hooff van Holland Solar. “We groeien snel, maar nog niet snel genoeg.”

Nolanda Klunder

“Het gaat goed met de Nederlandse zonne-energiesector, zegt Wijnand van Hooff, algemeen directeur van Holland Solar, de branche-organisatie voor de zonne-energiesector. “Er ligt nu ruim 14 GWp aan zonnestroomvermogen in Nederland. Daarmee kan 10% van het elektriciteitsverbruik in Nederland worden gedekt. De zonnestroommarkt groeit ongelooflijk hard.”

Huidige groei

“De komende vier jaar gaat het Nederlandse zonnestroomvermogen verdubbelen”, vertelt Van Hooff. “Bij die enorme groei zijn er nog wel een paar hobbels op de weg. Eén daarvan is het elektriciteitsnet. Netbeheerders willen ons doen geloven dat het elektriciteitsnet op dit moment in heel Nederland vol is. Maar dat ligt genuanceerder. Het elektriciteitsnet in Nederland is gebouwd om elektriciteit vanuit een paar grote centrales over het hele land te verspreiden en niet voor een situatie waar over het hele land gefragmenteerd elektriciteit wordt opgewekt. Voor deze nieuwe situatie moet het net dus aangepast worden. En dat móet, want anders kun je niet verduurzamen.”

Een tweede hobbel is het idee dat PV-systemen intrinsiek brandgevaarlijk zouden zijn. “Inmiddels weten we dat dat een perceptie is, geen waarheid. In nauw overleg met de bouwsector, en met name de dakensector, zijn we gaan kijken: hoe kunnen we garanderen dat zonnedaken goed en (brand)veilig worden opgeleverd? Dit hebben we onder meer samen met de dakenbranche gedaan, omdat de zonne-energiesector natuurlijk eigenlijk gewoon een onder­deel is van de bouwsector. Een zonne-energiesysteem is onderdeel van het dakpakket en we dragen samen met andere partijen in de bouwsector de verantwoordelijkheid voor veilige gebouwen. In dit kader presenteerden we ­afgelopen november de Gedragscode Zon op Grote Daken. Hierin geeft de zonne-energiesector aan hoe een veilig en goed zonnestroomsysteem moet worden aangelegd, en wat daarbij van ons als zonne-energiesector verwacht mag worden. Die gedragscode is opgesteld in overleg met een breed consortium van verzekeraars, installateurs, dakpartijen, leveranciers van isolatiematerialen, financiers en de brandweer. Het document is enthousiast ontvangen. Daarnaast zijn we ook in gesprek met de dakenbranche in de normcommissie Brandveiligheid gericht op veilige daken met PV erop.”

Zonnewarmte

De zonne-energiesector is grofweg onder te verdelen in vier subsectoren, legt Van Hooff uit: “Zonnewarmte, PV op woningen, PV op grote daken (als loodsen, kantoren, overheidsgebouwen, industriële panden) en zonneparken op de grond en op water. Ik verwacht dat de komende jaren de zonnestroomsector en de zonnewarmtesector meer naar elkaar toe zullen trekken. Er komen nu bijvoorbeeld PVT-systemen op, waarbij de bovenste laag van het paneel stroom opwekt en de onderste laag warmte. Er is dan dus één paneel voor stroom én warmte. In de gebouwde omgeving is warmte de grootste energievraag. Het is dus van groot belang om een duurzame bron voor warmte te vinden: een warmtepomp gevoed met zonnestroom, een zonnecollector of zo’n PVT-systeem.”

Drie zonnestroomsectoren

“Nederland is wereldkampioen zonnestroomsystemen op woningen. Nergens ter wereld worden zoveel zonne­panelen geïnstalleerd op woningen als in Nederland”, zegt Van Hooff. “De salderingsregeling is een belangrijke aanjager hiervoor geweest. Het afbouwen van de salderingsregeling kan deze ontwikkeling negatief beïnvloeden, maar als de afbouw geleidelijk gaat, krijgt de markt de tijd om erop te reageren. Sowieso is de afbouw met een jaar vertraagd, pas in 2024 wordt ermee begonnen. Daarnaast is er in de EU een voorstel voor een richtlijn om de energiebelasting op gas te verhogen en die op elektriciteit te verlagen. Gebeurt dat significant, dan kan dat de afbouw van de salderingsregeling compenseren. Kortom, op dit gebied staat nog niets vast.”

“PV op grote daken komt op. De maatschappelijke visie wordt steeds meer: het is zonde om zulke grote daken ongebruikt te laten. Maar… kunnen deze grote daken het gewicht van een zonnestroomsysteem wel dragen? Recent heeft SystemiQ, in opdracht van TKI Urban Energy, onderzocht hoe groot dat probleem in de praktijk is. De conclusie: met kleine aanpassingen is 85% van de Nederlandse grote daken geschikt te maken voor zonne­panelen. 40% heeft geen constructieve beperking, 45% heeft een constructieve beperking die relatief eenvoudig op te lossen is en slechts 15% vereist meerdere structurele aanpassingen om geschikt te worden gemaakt. Het aantal daken dat serieuze beperkingen heeft waardoor PV-panelen plaatsen niet mogelijk is, valt dus heel erg mee.”

Over zonneparken is veel discussie. Van Hooff: “Men vindt zonneparken niet mooi, ze nemen veel ruimte in en ze schaden de natuur. Op dit moment onderzoeken wij hoe je ervoor kunt zorgen dat PV geen negatieve impact op de natuur heeft en zelfs een positieve impact kan hebben. Je kunt de zonnepanelen zo opstellen dat de grond eronder nog voldoende water en zonlicht krijgt voor leven. Daarvoor moet je wel de panelen verder uit elkaar zetten, wat natuurlijk op gespannen voet staat met de businesscase. Maar als je dat doet, kun je een positief effect op de grond eronder hebben. Als er op een stuk grond 25 jaar aardappelen geteeld zijn, is er een mono­cultuur ontstaan. Laat je die grond nu braak liggen met zonnepanelen erop, dan kan de natuur zich daar herstellen. Van alles gaat weer groeien en de monocultuur is doorbroken.”

Genoeg ruimte

Van Hooff: “Wij verwachten dat in 2030 circa 30% van de Nederlandse stroombehoefte met zonne-energie kan worden ingevuld. Het zonnestroomvermogen dat wordt geïnstalleerd groeit elk jaar, maar de vraag naar elektriciteit groeit ook.” Wordt ruimte niet de bottleneck om door te groeien? Nee, zegt Van Hooff. “TKI Urban Energy heeft, samen met Generation Energy, een studie uitgevoerd naar het potentieel van zonne-energie in Nederland. Daarin hebben zij uitgerekend hoeveel vierkante meters daken (woningen, utiliteit, agrarisch), agrarisch terrein, water (binnenwater en buitenwater) en weginfrastructuur er in Nederland is en vervolgens gekeken: hoeveel vierkante meters daarvan kun je redelijkerwijs gebruiken voor het opwekken van zonne-­energie? Van de daken kun je bijvoorbeeld een tamelijk groot percentage gebruiken voor zonnepanelen, maar van de landbouwgrond bijvoorbeeld maar 1 à 2%. Als je alles zo doorrekent en optelt, dan kom je erop uit dat we relatief eenvoudig genoeg PV kunnen plaatsen voor 30% van de Nederlandse stroombehoefte.”

“Elk oppervlak waar zon op komt, is geschikt voor PV-panelen. Langzaam maar zeker komen ook gevels op als plek voor PV, maar dat gaat alleen lukken als je mooie PV-panelen hebt. Je plaatst geen klassieke blauwe platen aan je gevel. Er komen nu heel mooie geveltoepassingen op, die dicht ik een mooie toekomst toe. Men zegt wel: op een gevel komt minder zon, dus je hebt minder opbrengst. Omdat, door technologische ontwikkelingen, panelen veel goedkoper worden, worden ook plekken met een lagere opbrengst zoals gevels aantrekkelijk.”

Haast

De ruimte is dus niet het probleem, zegt Van Hooff. “Wat wél een probleem is, is de snelheid. We groeien snel maar nog niet snel genoeg. In het Klimaatakkoord van Parijs is afgesproken dat we de opwarming onder 1,5°C willen houden. Dat kan alleen als het hele energiesysteem verduurzaamd wordt. We hebben haast, maar komen slechts langzaam op gang. Wat nodig is om serieus te versnellen is ten eerste dat de besluitvormingsprocessen sneller worden. Ons elektrici­teitsnet moet grondig aangepast worden. Nu duurt het acht jaar voordat een netbeheerder alle stempels heeft gehaald om te mogen uitbreiden. De vergunningsproce­dure moet veel sneller.”

“Ten tweede: richt je op de grote klappers. Zonneparken zijn nu op dit moment echt nodig. Bedenk daarbij dat je een zonnepark niet voor de eeuwigheid bouwt, maar voor bijvoorbeeld 25 jaar. Na 25 jaar haal je de panelen weg en kun je de grond opnieuw gebruiken. Ook daarvoor is het van groot belang dat de natuurwaarde onder het zonnepark op peil blijft.”

“Ten slotte: het is een uitdaging om genoeg mensen op te leiden. Daar zijn we hard mee bezig. We sluiten ons aan bij alle initiatieven om jonge mensen naar de sector te krijgen. In het verleden was de aanwezigheid van ‘cowboys’ op de markt een andere uitdaging. Als je zo snel groeit als sector, gebeurt dat. Maar inmiddels zijn we een professionele sector en nemen we onze verantwoordelijkheid. Er ontstaan grote bedrijven, die goed in staat zijn om kwaliteitsprocessen stevig te implementeren.”