Roofs 2023-09-11 Voorkomen is beter dan genezen

Veilig en gezond werken

De vakantieperiode is echt voorbij. We zitten weer een maandje in het reguliere leven, vroeg op en moe naar huis. Mogelijk heeft u in de vakantie ook gezien hoe de daken er in andere landen bij liggen. Ik heb dat in ieder geval wel gedaan. Het is me daarbij opgevallen dat zowel in Duitsland als in Frankrijk het aantal beveiligde daken, met een hek als valbeveiliging, groter is dan in Nederland. Nagenoeg alle nieuwe daken zijn in die landen volledig voorzien van deugdelijke randbeveiliging.

Is men daar zuiniger op de vaklieden? Is de opdrachtgever of de gebouweigenaar daar meer begaan met de arbeidsomstandigheden van de dakdekker? Realiseert men zich daar meer dan in Nederland dat er met een valongeval veel ongemak ontstaat dat eenvoudig en met geringe kosten te voorkomen is? Weet men in die landen dat het beter is te voorkomen dan te genezen? Of wordt de wet­geving beter gevolgd dan in Nederland?

Het antwoord op die vragen heb ik niet. Ook is het vergelijk niet met cijfers onderbouwd. Het viel me gewoon op. Als mijn constatering juist is, zijn we in Nederland niet echt maatschappelijk verantwoord bezig. Een conclusie zou kunnen zijn dat het lot van de werknemers op het dak de werkgevers en de opdrachtgevers geen steek interesseert. Maar dat geloof ik nu ook weer niet.

Om van hoogte te kunnen vallen, moet er een hoogteverschil zijn waar je vanaf kunt vallen. Dit kan een rand zijn maar ook een gat in een dak. Als je je werk goed wilt doen, heb je daar je aandacht voor de volle 100% bij nodig. Je kunt dan geen oog hebben voor bijvoorbeeld de omgeving. Soms wil je ook het werk van een afstand even bekijken, kijken of het er goed uitziet. Dan neem je letterlijk even wat afstand. Als er dan een hoogteverschil is zonder een effectieve randbeveiliging, een hek of een verhoogde dakrand, dan lig je beneden. Dat kan vallen zijn van hoogte, maar ook van geringe hoogte kun je lelijk op je snufferd gaan. Vallen levert bijna altijd letsel op en ook simpel op je snufferd gaan kan een lelijke breuk opleveren.

Wil je dus dat mensen niet vallen en gewoon door kunnen werken, dan moet je óf zorgen dat vallen onmogelijk is door hoogteverschillen te voorzien van een deugdelijke leuning óf je moet er permanent toezicht op houden dat werk­nemers geconcentreerd werken en goed op de omgeving letten, dan wel opletten dat ze niet in de buurt van het hoogteverschil komen. Dat toezicht is natuurlijk onmogelijk en niet wenselijk. Blijft over het plaatsen van de leuning. Ik vergeet even de optie om aangelijnd te werken, dat werkt niet fijn, is onhandig en werkt vertragend. (Ooit iemand horen zeggen ‘Een hond doe je aan een lijn, een mens niet en zeker geen vakman’.) Komt daar nog bij dat persoonlijke beveiligingsmiddelen pas mogen worden toegepast als collectieve middelen technisch niet mogelijk zijn (de arbeidshygiënische strategie).

Een deugdelijke beveiliging is een leuning van 1 meter hoog met een knieleuning en schopplank of, als het gaat om een gat of sparing, een mensdragende afdekking die niet kan verschuiven. En als er voorzieningen op het dak aanwezig zijn, controleer of deze nog effectief zijn, intact zijn en goed zijn aangebracht. Een lichtkoepel of lichtstraat: ga ermee om alsof het een open gat is. Een lijnsysteem: doe alsof het er niet is. Wie garandeert jou dat de verankering de trekkracht nog kan opvangen? En wat is die garantie waard als de werknemer toch beneden ligt, hoe kun je daarop terugvallen? Als alternatief voor permanente leuningen zijn er wegklapbare leuningen die je vanaf het maaiveld niet ziet. Zijn er bij reparaties of renovaties geen leuningen aanwezig, neem dan het aanbrengen van permanente leuningen mee in de offerte.

Het is fijn als de werknemers ook op de hoogte zijn. Door toolboxen (voorlichting en instructie heet dat in de wet) wordt informatie overgebracht. Aantrekkelijke en makkelijk bruikbare informatie is te vinden op de site van het RIVM (met overzichtelijke animaties en infographics (lerenvoorveiligheid.nl)). Ook heel bruikbaar zijn de Napo filmpjes van de EU (Werken op hoogte – samenvatting, napofilm.net). De films zijn te downloaden en kunnen door iedereen overal ingezet worden.

Geen ongevallen en dat op een zo makkelijk mogelijke manier. Voorkomen is altijd beter dan genezen.

Adri Frijters