Roofs 2023-09-92 Glasgow Riverside Museum

internationale daken

Op 14 april 1964 werd in Glasgow het Transportmuseum geopend door koningin Elizabeth II. Het werd opgericht na de sluiting van het tramsysteem van Glasgow in 1962 en was aanvankelijk gevestigd in het voormalige tramdepot Coplawhill aan Albert Drive, voordat het in 1988 naar de Kelvin Hall verhuisde. Daar bleef het tot april 2010, toen het museum gevestigd werd in het spraakmakende Glasgow Riverside Museum.

Tekst: Joep Klerx

Het Glasgow Riverside Museum met zijn glooiende vorm en bijzondere daken en gevels is ontworpen door het wereldvermaarde Zaha Hadid Architects. Naast het golvende ­karakter, heeft het bouwwerk zowel aan de voorkant als aan de achterkant een gevel die volledig van glas is, wat zorgt voor een verwelkomend aangezicht, van welke kant je ook komt. Daarnaast is het museum een soort tunnel, met de twee gevels als begin en eind. De tunnel legt de verbinding tussen de stad Glasgow aan de ene kant en de Clyde rivier aan de andere kant. Het tunnelontwerp fungeert ook als knipoog naar de collectie die het huisvest: transportgerelateerde museumstukken. Vanuit de lucht heeft museumgebouw de vorm van een golf, die vanuit de stad langs de Kelvin rivier de Clyde rivier inrolt. Volgens de architect symboliseert dat de dynamische relatie tussen Glasgow, de scheepvaart en de industriële nalatenschap van de Clyde rivier.

Het museum beslaat een totale oppervlakte van 11.300 m2. De tentoonstellingsruimte is 7.000 m2 verdeeld over de permanente collectie, een ruimte met een nagebouwd stadsdeel en verschillende thematische ruimtes. Het biedt onderdak aan zo’n 3.000 collectiestukken. Verder zijn er een café, een winkel en een onderwijsruimte.

Collectie

Het museum huisvest de oudste bewaard gebleven pedaalfiets en ‘s werelds grootste collectie auto’s en vrachtwagens van Schotse makelij, waaronder exemplaren van de Schotse fabrikanten Argyll, Arrol-Johnston en Albion. Modernere auto’s, zoals van Hillman Imp, Chrysler Avenger en Chrysler Sunbeam zijn ook vertegenwoordigd, samen met vele andere auto’s. Alle vormen van wegtransport komen aan bod, van door paarden getrokken voertuigen tot brandweerauto’s, van motorfietsen tot caravans en zelfs speelgoedauto’s en kinderwagens. Daarnaast is de collectie ook rijk aan locomotieven, ooit een belangrijke industrie in Glasgow. Daaronder (voor de kenners) de SAR Class 15F 4-8-2 stoomlocomotief, No.3007. Voorts staan er zeven trams van Glasgow Corporation Tramways uit verschillende tijdperken, trolleybussen en een reconstructie van Kelvin Street, die de sfeer van Glasgow uit de jaren 1930 moet oproepen.

Uiteraard is er ook ruimte voor scheepvaartmodellen. In de Clyde Room staan zo’n 250 modellen die de bijdrage van de rivier de Clyde en zijn scheepsbouwers en ingenieurs aan de maritieme handel en de Royal Navy weergeven.

Constructief

De collectie van het Riverside Museum is tentoongesteld in grote, open en kolomvrije ruimten, die op sommige plaatsen tot 50 meter breed zijn. De kolomvrije overspanningen zijn mogelijk gemaakt door een reeks schuine, gebogen spanten, die de externe geometrie van het dak volgen, gecombi­neerd met de hellende vlakken die aan de noord- en zuid-gevels en bij twee overgangszones worden ondersteund door kolommen. De constructie maakt gebruik van de bolvormige (convexe) en holvormige (concave) geometrie om een gesloten structuur te vormen, die zich uitstrekt over de breedte van de tentoonstellingsruimte tot aan de kolommen aan de zijkant van het gebouw. Langs de twee buitenste gevels heeft het museum expositieruimtes met twee verdiepingen. Hier zijn dwarsverbindingen verborgen die de algehele stabiliteit bevorderen.

Plooidak

De grootste uitdaging van de hele gebouwconstructie was het geplooide dak, dat vijf verschillende toppen heeft en waarvan de hoogste 18 meter boven maaiveld uitsteekt. De producent van het constructiestaal, Watson Steel, heeft speciaal voor dit project een speciale knoopverbinding ontworpen, die plaats biedt aan de talrijke inkomende spanten, schoren en nokonderdelen die het dak vormen. Omdat het dak onder verschillende hoeken helt en ook van zuid naar noord in hoogte oploopt, zijn de meeste knooppunten uniek en kunnen ze tot zo’n tien stalen elementen bevatten. Het grootste knooppunt heeft een diameter van ongeveer een meter. Deze complexe dakverbindingen zijn in nauwe samenwerking tussen Watson Steel en ingenieur Buro Happold uitgewerkt.

200 ton zink

Voor het bekleden van het dak en de gevel is Rheinzink ingeschakeld. In totaal zijn voor het dak (16.000 m2) en de zijgevel (4.000 m2) zo’n 24.000 zinken prePATINA blue-grey felsbanen toegepast, in totaal 200 ton. Het uitzonderlijke dak stelde ook het vakmanschap van Rheinzink op de proef, aangezien de felsbanen over de dubbelgekromde nokken heenlopen. Hierdoor onstonden banaanvormige felsbanen die ter plekke op maat werden gemaakt. Om het regenwater goed af te kunnen voeren, zijn vele verholen- en zakgoten in het dak opgenomen. De wens van de architect was om deze zo minimaal mogelijk op te laten vallen, daarom zijn de goten afgedekt met geperforeerd Rheinzink. Aan de binnenkant vormen 2.000 glasvezelversterkte gips­panelen (GRG) het gegoten plafond.

Uiteindelijk was er drie jaar en tien maanden tijd, iets meer dan 74 miljoen pond (zo’n 86 miljoen euro) en een heel intense samenwerking tussen alle betrokkenen partijen nodig om het ambitieuze ontwerp van Zaha Hadid Architects werkelijkheid te laten worden. Het heeft Glasgow sinds de opening wel een reputatieverhogende hotspot opgeleverd. Dat, gecombineerd met de forse bezoekersaantallen, maken dat het de kosten én de moeite waard is geweest. ■

• Bouw: februari 2007 -december 2010
• Totale vloeroppervlak: 11,300m2
• Totale kosten: £74M
• Opdrachtgever: Stadsbestuur Glasgow
• Architect: Zaha Hadid Architects
• Hoofdaannemer: BAM Construction
• Producent constructiestaal: Watson Steel
• Producent zinken dakbekleding: Rheinzink