Roofs 2024-04-52 “Een dak is heel dynamisch”

Aan tafel met... Eva Drukker

In deze rubriek laat Roofs personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Tekst: Nolanda Klunder

“Het is indrukwekkend om te zien hoe planten, insecten en bodemorganismen in de loop der tijd met elkaar een mini-ecosysteem gaan vormen op een groendak. Zo’n dak wordt namelijk steriel aangelegd: er zitten bij aanleg nog nauwelijks dieren in”, vertelt Eva Drukker. Zij doet aan de Universiteit Wageningen promotieonderzoek naar hoe die ecosystemen over een periode van drie jaar ontstaan op acht blauwgroene daken in Amsterdam.

Rugzak

De daken zijn de acht daken van het RESILIO-project, waarbij in de hoofdstad 10.000 m2 blauwgroene daken werden aangelegd. Drukker monitort deze daken vanaf het begin in 2022.

“Daarvoor fiets ik door Amsterdam met een enorme rugzak met mijn onderzoeksbenodigdheden zoals netjes om insecten mee te vangen, nachtvlindervallen en een apparaat waarmee ik bodemmonsters kan nemen. De volgende ochtend moet ik vroeg terug om de nachtvlinders te fotograferen voordat ze wegvliegen. Terug op kantoor determineer ik de beestjes en de planten en onderzoek de bodemmonsters: wat is de pH-waarde, de korrelgrootte, het vochtgehalte, welke micro-organismes zitten erin?” Het onderzoek is nog niet afgerond, maar één conclusie is zonder meer duidelijk: een groendak levert een grote bijdrage aan de biodiversiteit. “Zodra de vegetatie op het dak opkomt, komt er van alles op af: vlinders, bijen, zweefvliegen, sprinkhanen, bodemdiertjes”, vertelt Drukker. “Bodemdiertjes zijn belangrijke organismes die de bodem gezond houden. Die ontwikkeling gaat supersnel. Hoe meer je te bieden hebt, hoe meer erop afkomt. Sedumdaken zijn voor de biodiversiteit minder interessant, omdat ze maar kort in het jaar bloeien. Maar een dak met een gevarieerde vegetatie is erg aantrekkelijk. Na een paar weken zitten er al veel organismes in de bodem.”

Omhoog

“Het is bizar hoeveel je vindt op een dak, daar heb ik me echt over verbaasd. Ook op grote hoogte vind je nog slakken, duizendpoten, spinnetjes. Ik heb op 70 meter hoogte nog sprinkhanen gevonden. Sommige dieren vliegen naar boven, andere lopen of kruipen omhoog, en weer andere komen mee met de wind: dat noem je luchtplankton. Als insecten jong zijn, zijn ze minuscuul klein en kunnen ze worden meegenomen door de wind. Op kilometers hoogte komen ze in een luchtlaag terecht, die ze heel ver meevoert, totdat ze eruit vallen en bijvoorbeeld op een groendak terechtkomen. Zo verspreiden veel vleugelloze insecten zich. Ze kunnen ook meekomen in de vorm van een eitje dat aan vogelpootjes of schoenzolen plakt. En dan zijn er de ballooning spiders, spinnetjes van de Linyphiidae-familie: die maken een ballonnetje van hun spinsel, en daaraan zweven ze omhoog. Dat is goed, want spinnen zijn predatoren en zorgen voor evenwicht in het ecosysteem, zodat er geen beesten dominant worden. Zo krijg je een functionerend ecosysteem met planten, herbivoren, omnivoren en predatoren, die elkaar in stand houden.”

Slagveld

“Op deze wijze komt er van alles op het dak. Je ziet veel interacties tussen soorten: een plant trekt een bestuiver aan, en die bestuiver trekt weer zijn predatoren aan. Zo gaat het richting een functionerend ecosysteem. Daarbij zie je dat het in het eerste jaar een slagveld is. Zoals overal in de natuur krijg je natuurlijke selectie. De dieren komen op het dak terecht en moeten er dan maar zien te overleven. De condities op het dak zijn extreem, niet alle organismes kunnen dat verdragen. In het begin komen allerlei dieren aanwaaien. Sommige schieten in populatie omhoog met veel individuen, andere soorten zijn na een jaar weer verdwenen, gestorven. Een dak is heel dynamisch. In de eerste jaren zie je veel mortaliteit van dieren en planten, maar ook veel aanwas van nieuwe soorten. En zo wordt er een ecosysteem opgebouwd over de jaren heen, totdat het is gevuld met organismen die zijn aangepast aan het dakleven.”

Snelle evolutie

De liefde voor de natuur had Drukker al van jongs af aan. “Ik ging al jong vogels spotten. Maar op een gegeven moment heb je alle vogels gezien, dus ging ik naar kleinere vliegende dieren kijken: vlinders, libellen. Daarna kwamen de vliegjes en zo werden de diertjes steeds kleiner. Je kunt het zien als een soort Pokémon voor volwassenen: je gaat op zoek naar bijzondere soorten en bent ontzettend blij als je iets bijzonders vindt.” Tijdens haar studie biologie ontdekte ze op de groene daken drie nieuwe insectensoorten voor Nederland. “Na mijn master wilde ik verder onderzoek doen naar insecten. Toen ik hoorde dat ze iemand zochten voor onderzoek naar groene daken, wist ik meteen dat dat helemaal bij mij paste. Stadsnatuur is een bijzonder vakgebied: je verwacht er misschien niet veel van, maar er is juist heel veel te ontdekken in de stad. De stad is vaak zelfs diverser dan het platteland, doordat er op het platteland meer monoculturen zijn. De stad heeft heel diverse habitats: de tuinen, de stadsparken. Bovendien zijn er in steden heftige condities. De dieren passen zich aan en dat leidt tot snelle evolutionaire processen. In de stad zijn bijvoorbeeld de hommels kleiner en hebben ze een meer variabele tonglengte, vergeleken bij die op het platteland. In de stad is het warmer, en dan is het gunstiger om niet te veel warmte op te nemen, dus een kleiner lichaam te hebben. Op het platteland hebben hommels de tonglengte die afgestemd is op de bloemen die daar bloeien, maar in de stad zijn er meer verschillende bloemen en daardoor ontstond er meer variatie in de lengte van hun tongen. Je ziet dus dat de natuur zich razendsnel aanpast aan het stadsleven. In steden raak je nooit uitgekeken op de natuur.”