Roofs 2024-04-80 Oodi is de nieuwe centrale bibliotheek van Helsinki

Internationale daken

Oodi, de centrale bibliotheek van Helsinki, is een project van ALA Architects en is een van de 37 filialen van de stadsbibliotheek van Helsinki. En eigenlijk is het met de slechts 100.000 voorradige boeken niet eens écht een bibliotheek – ook al worden die voortdurend gerouleerd met de in totaal 3,5 miljoen boeken uit een depot. Het is meer dan een bieb, het is een niet-commerciële, openbare ruimte, die dient als de gemeenschappelijke woonkamer, werkruimte en leeromgeving van de inwoners van Helsinki. Daarnaast heeft het gebouw meerdere zalen en biedt het onderdak aan The Europa Experience – het centrum voor EU-gerelateerde informatie – en Kino Regina – de bioscoop van het Nationaal Audiovisueel Instituut. In het eerste jaar trok de veredelde bieb ongeveer 9.000 bezoekers per dag en in totaal meer dan 3 miljoen bezoekers. Bovendien is het een visitekaartje geworden voor de Finse architectuur..

Joep Klerx

Concept en totstandkoming

‘Het creëren van een multifunctioneel gebouw dat openstaat voor iedereen en een plaats van vrijheid en gelijkheid biedt aan haar gebruikers.’ Dat waren de belangrijkste vereisten van de architectuurwedstrijd voor het ontwerp van de nieuwe bibliotheek. De internationale architectuurwedstrijd werd gelanceerd in januari 2012 en trok 544 inzendingen, waarvan er in november van dat jaar zes werden gepubliceerd. Uiteindelijk werd de inzending van ALA Architects uitgeroepen tot winnaar. De bouw startte in 2015 en de bibliotheek opende op 5 december 2018.

De bibliotheek is dus als openbare ruimte eigendom van alle burgers, maar ook bij de totstandkoming speelden alle burgers een rol. Ideeën, tips en dromen zijn verzameld tijdens stedelijke evenementen en workshops, en via websites en verschillende campagnes. Eén campagne leverde meer dan 2.300 ideeën op voor het latere ontwerp van de bibliotheek. De bibliotheek was een van de eersten die de zogeheten participatieve begroting testte, wat inhield dat de bewoners konden beslissen welke vier pilot-projecten de 100.000 euro aan beschikbare fondsen kregen toebedeeld. Bovendien is de naam van de centrale bibliotheek gebaseerd op een suggestie van een inwoner van de stad. Een open naamwedstrijd leverde meer dan 1.600 inzendingen op, waaruit een jury de uiteindelijke winnaar koos.

Het ontwerp

In het ontwerp is gedacht aan drie verschillende niveaus met drie verschillende functies. Een actieve, begane grond, een rustige bovenverdieping en een gesloten tussenverdieping die bedoeld is voor meer specifieke ruimtes. Het concept is uitgewerkt in een boogvorm, als ware het een betreedbare brug, die mensen uitnodigt om gebruik te maken van de ruimtes en diensten eronder, erin en erop. Het resulterende gebouw is een inspirerende en functionele toevoeging aan het stedelijke leven van Helsinki en de baai Töölönlahti (spreek uit: Teu-eu-leun-lah-ti, succes). Er zijn drie openbare ingangen naar het gebouw: één in het zuiden voor de belangrijkste voetgangersstroom vanuit het Centraal Station, één naast het Kansalaistori-plein ten westen van het gebouw en één voor de bezoekers van de bioscoop in de noordoostelijke hoek. De hoge glazen puien, het gewelfde plafond en het feit dat het plein naadloos doorloopt op de begane grond van de bibliotheek, zorgt ervoor dat de grens tussen binnen- en buitenruimtes vervaagt.

Als je over de begane grond loopt, krijg je snel een indruk van de verschillende diensten die in het gebouw beschikbaar zijn. De vorm van het sculpturale houten plafond boven de lobby volgt de brugachtige structuur van het gebouw. Op de eerste verdieping vind je ruimtes met uiteenlopende functies, zoals gamerooms, muziekstudio’s, conferentieruimtes en leeskamers, waar bezoekers zich op vele creatieve manieren kunnen ontplooien. De bovenste verdieping voelt als een reusachtig, open landschap met daarboven een golvend, wolkachtig wit plafond. Grote, golvende uitsparingen in het plafond zorgen voor voldoende natuurlijk lichtinval. Vanaf deze verdieping is het ook mogelijk om in iedere windrichting te genieten van een onbelemmerd panoramisch uitzicht over het stadscentrum. De overhangende houten luifel boven het Kansalaistori-plein vormt een overdekte buitenruimte voor de begane grond, en het grote openbare terras bovenop deze luifel verdubbelt de hoeveelheid buitenruimte die beschikbaar is voor bibliotheekbezoekers.

Structuur en materialen

Het creëren van een bewoonde, asymmetrische brug die meer dan 100 meter overspant, nam wel wat uitdagingen met zich mee. De brugconstructie, bestaande uit stalen spanten en balken, wordt ondersteund door twee massieve stalen bogen van 800 ton en 100 meter lang, die op elkaar gespannen zijn met een spanplaat van gewapend beton. Deze innovatieve, structurele oplossing maakte naast de constructie van de kolomvrije binnenruimtes, ook de aanleg van een toekomstige wegtunnel die onder het terrein door moet lopen mogelijk – een vereiste van de stad. Secundaire stalen spanten ondersteunen het uitkragende balkon en de dakluifel asymmetrisch ten opzichte van de boogconstructie, waardoor een uniek structureel ontwerp ontstaat.

De centrale bibliotheek is een voorbeeld van een constructie van staal, beton, hout en glas, die zeer energiezuinig is. Oodi is gebouwd met behulp van lokale materialen en met lokale klimaatomstandigheden in gedachten. De houten gevel is opgebouwd uit geprefabriceerde elementen. Voor de bekleding is gebruik gemaakt van 33mm dik hoogwaardig Fins sparrenhout. De primaire balken van het dak zijn van staal en de rest is gemaakt van houten kokerelementen. Het oppervlak is gemaakt van bitumen met een metallic witte afwerking. Om de vereiste precisie te bereiken, werd de complexe gebogen onderdelen ontworpen en vervaardigd met behulp van door algoritme ondersteunde parametrische 3D-ontwerpmethoden. Het lichtgekleurde uiterlijk van de gevel zal zich in de loop der jaren ontwikkelen naar een diepere, rijkere versie van de oorspronkelijke tint.

Zuinig

Het ontwerp van de gebouwschil komt voort uit de passieve energiebenadering van de architect. Een gedetailleerde analyse van de gevelprestaties vormde de basis voor de milieuoplossingen, waardoor de behoefte aan mechanische milieucontrolesystemen geminimaliseerd werd. De glazen gevels zorgen voor veel functioneel daglicht in de openbare ruimtes, waardoor het gebruik van kunstlicht is verminderd. Het bibliotheekgebouw is uiterst energiezuinig, met een energieverbruik van dat van een bijna-energieneutraal gebouw (nZEB, EU-classificatie) – en dat is best bijzonder in een vooral in de wintermaanden nogal donker en koud Helsinki. ■

• Architect: ALA Architecten
• Bouwkundig ingenieur: Ramboll
• Elektrotechnisch ingenieur: Rejlers Finland
• Bouwbedrijf: YIT
• Ontwikkelaar: Helsinki
• Start bouw: September 2015
• Opgeleverd: December 2018
• Vloeroppervlakte: 17.000 m²
• Locatie: Helsinki, Finland
• Totale kosten: €98 miljoen