Roofs 2024-10-34 “Het Dakpark laat zien dat dakgebruik niet ingewikkeld is”

Aan tafel met… Remco Moon Marcar

In deze rubriek laat Roofs personen van binnen en buiten de dakenbranche aan het woord. De insteek is om de visie en de persoon achter die visie voor het voetlicht te brengen.

Tekst: Nolanda Klunder

Afgelopen nazomer kon men in Amsterdam picknicken, naar livemuziek luisteren en een gevarieerd programma bijwonen in een tijdelijke groene omgeving bovenop parkeergarage Q-park Westergasfabriek. Dit Dakpark werd georganiseerd door ROEF, een initiatief van de Amsterdamse Stichting Stadvinderij. “Wij kijken heel positief terug op het Dakpark”, vertelt Remco Moen Marcar, oprichter van Stichting Stadvinderij. “We hebben laten zien dat er met een relatief kleine interventie leven op het dak gebracht kan worden.”

Sinds 2016

ROEF organiseert al sinds 2016 activiteiten op Amsterdamse daken. Het begon met een festival op The Knowledge Mile, de benaming voor het innovatiedistrict rondom de Wibautstraat en de Weesperstraat. Moen Marcar: “Men zocht daar verbinding tussen de kennisinstituten, bedrijven en omwonenden. Nu was het zo dat er in dat gebied een paar heel bijzondere gebruiksdaken waren. In een team met onder meer Jesse Jop Jorg, toen creatief producent bij The Knowledge Mile, bedachten we een festival met een museumnacht-achtige opzet om die bijzondere daken langs de Wibaut- en de Weesperstraat aan iedereen te laten zien.”

Zelf doen

Het festival groeide van jaar tot jaar: van duizend bezoekers op zeven daken in het eerste jaar, tot vierduizend bezoekers op dertig locaties over de hele stad in 2022. “We kregen echter gaandeweg het gevoel dat we voor eigen parochie preekten. De transformatie van het dakenlandschap ging voor ons te langzaam. Het festival is geen doel maar een middel: een middel om tot een groenere stad te komen.” Bij zijn andere werkzaamheden zag Moen Marcar waarom de transformatie niet sneller gaat. “Samen met Rooftop Revolution organiseerden we de Dakplannen Fabrieken: brainstormsessies waarbij we partijen als gemeentes en projectontwikkelaars helpen om na te denken over alle mogelijkheden van daken. Daarbij merkten we dat vaak wordt gedacht in beperkingen: het is ingewikkeld, er zijn veiligheidsproblemen, het dak heeft niet genoeg draagkracht, het is te duur. Toen we dat doorzagen, besloten we met ROEF om zelf de handen uit de mouwen te steken. We wilden niet meer laten zien wat er allemaal is, we wilden het nu zelf gaan doen. We gingen laten zien dat leven brengen op daken niet complex hoeft te zijn.”

Dagpark en Dakpark

Dat resulteerde in 2023 in het Dagpark. “We bouwden een groen dak op de Q-park Westergasfabriek: 3500 m2 met gras, waar we een programma bij maakten met muziek, lezingen en picknickmogelijkheden. We bouwden in 24 uur op, het Dagpark duurde 24 uur, en daarna braken we in 24 uur weer af. Daarmee lieten we zien: met een kleine interventie kan je voor een etmaal leven brengen op een dak dat verder altijd leeg is. En zodra je op het zwarte dak groen neerlegt, komen er vlinders en andere beestjes en vinden mensen het er prettig.” De pilot smaakte naar meer. “Met andere betrokken partijen zoals Leaf Factory en Urban Jungle zijn we verder gaan praten. Zo kwamen we tot het Dakpark. We bouwden het park afgelopen augustus in twee dagen op, met volle grond en acht bomen. Het klikbare systeem van Leaf Factory konden we neerleggen als een soort lego en na afloop weer demonteren. Daarna was het Dakpark drie weken open, en daarna braken we het in twee dagen weer af. In die tijd was er volop leven op het dak: de activiteiten vonden plaats tussen honderd soorten gewassen en planten, vanaf de eerste dag waren er vlinders en bijen. We waren meteen deel van het ecosysteem.”

Europese steden

Nederland is niet het enige land waar steeds meer mensen naar de mogelijkheden van dakgebruik kijken. Stichting Stadvinderij is (net als Stichting Rotterdamse Dakendagen) lid van het European Creative Rooftop Network (ECRN), een consortium onder leiding van Faro in Portugal. Hierbij zijn negen partners uit negen steden aangesloten die bezig zijn met het thema daken. Moen Marcar: “Elke stad heeft daarbij zijn eigen beweegredenen. Nicosia bijvoorbeeld is een gescheiden stad, met een grens tussen het Turks-Cypriotische en het Grieks-Cypriotische deel. Daken kunnen zorgen voor verbinding, omdat je vanaf de daken naar de andere helft van de stad kijkt. In Faro zelf speelt iets anders: daken waren daar van oudsher gebruiksdaken, men hing er de was, keek er uit of de vissers al terugkeerden. Daarmee zijn gebruiksdaken onderdeel van hun cultural heritage, maar door het toerisme is dat aspect verdwenen. Iets soortgelijks speelt er in Barcelona. De negen partners in de ECRN zien dat de mogelijkheden van daken te weinig gebruikt worden. De deelnemers organiseren daarom activiteiten om mensen naar het dak te brengen. Je begrijpt het pas als je ziet hoeveel ruimte daar is.”

Overbodige verharding

Waarom zet Moen Marcar zich zo in voor de transitie? “Ik ben opgegroeid op het platteland maar woon nu midden in de stad. Als ik met mijn kinderen op stap ben, valt me telkens op hoe enorm versteend de stad is. Natuurlijk, er is bestrating nodig om met de rolstoel, de fiets en de auto ergens te komen, maar er is zoveel onnodige verharding. Ik begrijp niet waarom we de stad zo hebben ingericht. Mensen zien een tegenstelling tussen ‘stad’ en ‘natuur’, maar volgens mij is dat een denkfout. Je kunt een symbiose maken, zodat je al het goede van de stad kunt combineren met het goede van de natuur. Daarvoor moet je beginnen met de overbodige verharding verwijderen.” Moen Marcar is samen met Eva Braaksma eigenaar van Frank Lee, een creatief campagnebureau dat onder meer het NK Tegelwippen organiseert. Daarbij wordt iedereen gestimuleerd om zoveel mogelijk tegels te vervangen door groen.

Vondelpark op hoogte

“We denken te veel in beperkingen”, zegt Moen Marcar. “Met de Stadvinderij vechten wij ervoor dat er in de periode 2025-2030 op de Amsterdamse daken 47 hectare aan groen bij komt. Dat is het equivalent van het Vondelpark, dus we noemen dat het Vondelpark op Hoogte. Die transformatie van het daklandschap hoeft niet superingewikkeld te zijn, als je gebruik gaat maken van modulaire systemen. Met het Dakpark hebben we bewezen dat het vrij eenvoudig kan. Als wij het voor drie weken kunnen organiseren, dan kan de transitie toch niet zo moeilijk zijn?”