Roofs 2025-05-42 Lichtkoepels zijn gaten in het dak

Special daglicht

Vanuit het oogpunt veiligheid moeten lichtkoepels gezien worden als gaten in het dak. Bijna vijf jaar geleden schreef onze columnist over aan veiligheid gerelateerde onderwerpen Adri Frijters in ons vakblad Roofs al over het valgevaar bij lichtkoepels. Vandaag zou het artikel ongewijzigd helaas nog steeds actueel zijn.

De kwaliteit van lichtkoepels gaat door de jaren heen achteruit. Met name de UV-straling van zonlicht maakt het kunststof bros. “Ik denk dat veel mensen ervan uitgaan dat je op zo’n koepel kunt staan. Bij een nieuwe koepel gaat dat misschien nog goed, maar je weet natuurlijk niet hoe oud een koepel is. In principe kun je mensdragendheid van lichtkoepels dus niet vertrouwen”, zei Frijters toen. “De ongevallen in het nieuws zijn al bewijs genoeg.”

In het artikel uit 2020, werden nieuwsberichten aangehaald uit voorafgaande jaren waarin het leed niet te overzien is. Een korte zoekactie op internet levert vandaag helaas nog steeds soortgelijke berichten op:

17 oktober 2024: Bij het bedrijfsongeval in Oldenzaal begin juli raakte een 16-jarige vakantiekracht ernstig gewond. Een werkgever uit Oldenzaal stuurt een jonge vakantiekracht het dak van een bedrijfshal op. Of de 16-jarige jongen nog even een paar putjes wil schoonmaken. Een ogenschijnlijk simpel klusje, maar in een oogwenk gaat het gruwelijk mis. De jongen valt dwars door een lichtkoepel acht meter naar beneden en slaat tegen de betonnen vloer. De knaap overleeft het wonderwel.

6 februari 2024: ‘Doe me even een sigaret’, was het eerste dat de man zei nadat hij 8 meter naar beneden was gevallen. De 33 jarige man viel door een lichtkoepel omlaag en werd wonder boven wonder opgevangen door een stapel lattenbodems.

6 juli 2023: Kind zakt door dak van Enschedese basisschool en raakt zwaargewond. Een kind is zondagmiddag zwaargewond geraakt bij basisschool De Zuidsprong in Enschede. Het kind zakte door het dak van de school, vermoedelijk door een lichtkoepel. Er spelen volgens buurtbewoners vaak kinderen op het dak.

Er zijn voldoende manieren om dit probleem aan te pakken. Frijters: “Als je weet dat het een gevaar is, ben je al op de helft. Een werkgever zal niet willens en wetens een werknemer aan gevaar blootstellen. Het is ook niet zo ingewikkeld en soms kom je met een beetje inventiviteit in de werkvoorbereiding een heel eind. Bij werkzaamheden in de buurt van een lichtkoepel kun je bijvoorbeeld een stevig wapeningsnet boltrekken en over de koepel leggen. Je kunt ook onder de koepel een beveiliging maken. Dat is bij bedrijfshallen een optie, omdat daar de esthetiek een beperkte rol speelt. En je hebt meteen inbraakbeveiliging. Alternatieven zijn gewapend glas en transparante coating die een kunststof koepel valbestendig kunnen maken.”

Of je zet er een hek omheen. “Daarmee voorkom je ongelukken door bewoners en andere gebruikers,” zegt Frijters, “of die op een dak horen of niet. Ongelukken gebeuren vaak in het dagelijks verkeer door mensen die zich totaal niet bewust zijn van gevaar. Een kind dat door een koepel valt bij een kinderdagverblijf is onbegrijpelijk. Die had daar nooit bij moeten kunnen komen. En toch gebeurt het.” De verschillende veiligheidsoplossingen die worden aangedragen;

Kooiconstructies of afschermingen

Een vaste kooi of rooster over of rondom de lichtkoepel voorkomt dat iemand erdoorheen kan vallen. Deze voorziening kan permanent worden geplaatst, is onderhoudsarm en werkt preventief.

Collectieve valbeveiliging

Denk aan dakhekwerken rondom de gehele dakrand of alleen rond de lichtkoepel. Deze voorzieningen zorgen ervoor dat personen fysiek worden tegengehouden voordat zij in de buurt van het valgevaar komen.

Persoonlijke valbeveiliging

Bij incidentele werkzaamheden kan het dragen van een harnas met een verankeringspunt een oplossing zijn. Dit is echter arbeidsintensiever en vereist instructie, controle en training van de gebruiker.

Waarschuwingsmarkeringen en belijning

Duidelijke markeringen rondom de lichtkoepels kunnen extra bewustzijn creëren, maar zijn niet afdoende als enige maatregel. Ze dienen altijd ter ondersteuning van fysieke beveiliging. Het gebruik van veiligheidsnetten is niet bedoeld om de oorzaak van een val te voorkomen, maar eerder om de gevolgen van een val te verminderen. Dit is geen preventieve oplossing en zeker geen voorkeursmethode.

Verantwoordelijkheid en regelgeving

De Arbowet verplicht gebouweigenaren en werkgevers om te zorgen voor een veilige werkomgeving. Dit betekent dat er bij werkzaamheden op hoogte doeltreffende maatregelen moeten worden genomen tegen valgevaar. Ook bij verhuur of uitbesteding van werkzaamheden blijft de eigenaar verantwoordelijk voor veilige omstandigheden op het dak.

Volgens het Arbobesluit, artikel 3.16, moeten bij valgevaar doeltreffende maatregelen worden getroffen. Lichtkoepels vallen onder de categorie “valgevaarlijke zones”. Daarnaast gelden er normen zoals:

• NEN-EN 13374 (tijdelijke randbeveiliging);
• NEN-EN 14122-3 (toegang tot machines, inclusief hekken en looppaden);
• NEN 6702 (veiligheidsvoorzieningen bij daken)

Als eigenaar ben je verantwoordelijk voor de veiligheid van iedereen die zich op jouw dak begeeft. Het niet treffen van adequate valbeveiliging bij lichtkoepels kan leiden tot ernstige ongevallen én juridische consequenties. Permanente, fysieke beveiliging is de meest betrouwbare oplossing en verdient de voorkeur boven tijdelijke of persoonlijke voorzieningen.

Frijters geeft aan dat het vooraf plaatsen van veiligheidssystemen goedkoper is dan het achteraf door de dakdekker laten doen als die het dak op moet. “Je moet de werkomgeving zo inrichten dat mensen het gedrag vertonen dat je wil. Hekwerken zijn in die optiek het meest ondubbelzinnig: je kunt er niet omheen.”