Roofs 2005-10-12 De grijze gebieden in de regelgeving

In de reeks ‘Valbeveiliging in de praktijk’ wordt aan de hand van een inventarisatie dieper ingegaan op probleemsituaties. De probleemsituatie wordt geschetst, waarbij met behulp van wet- en regelgeving een praktische oplossing wordt gegeven. De regelgeving kent immers veel grijze gebieden. Gezocht wordt telkens naar een praktisch uitvoerbare oplossing. In dit eerste deel een algemene uiteenzetting van de Dak-RI&E en de veilige zone.

Peter van Houtum, Dak-RI&E-adviseur,

Gebr. Janssen B.V. te Beugen

Het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid meldt dat het aantal ongevallen in de bouw in vergelijking met de periode 2000-2004 met meer dan 1% is gestegen. De Arbeidsinspectie meldt dat er in 2004 23 mensen zijn verongelukt. Dit is evenveel als in het jaar 2003. De daling die vanaf 2000 (33 dodelijke ongevallen) was ingezet, is daarmee gestokt. Tien mensen zijn verongelukt bij een val van hoogte.

Deze cijfers zijn slechts het topje van de ijsberg, er zijn veel meer mensen gewond geraakt bij een ongeval. Hoe is dit te verklaren? Is het een kwestie van pech of is er meer aan de hand? Is er goed materieel aanwezig? Gaat men bewust onaanvaardbare risico’s aan? Is men zich wel van de risico’s bewust? De kern van deze vragen is dat de risico’s de voedingsbodem zijn voor de ongevallen.

Om de kans op ongelukken te verminderen, is veel wet- en regelgeving aanwezig. De theorie dient echter vertaald te worden naar de praktijk om daadwerkelijk de risico’s te verminderen (waarbij er uiteindelijk minder ongevallen zullen zijn). Een Dak-RI&E gericht op valgevaar (RI&E = Risico Inventarisatie en Evaluatie) kan hierbij helpen. In dit artikel wordt beschreven waarom een Dak-RI&E gericht op valgevaar belangrijk is en welke inspectiemethodiek daarbij gevolgd zou moeten worden.

Uitgangspunten Dak-RI&E

•          Het bereiken van een veiligheidsniveau waarmee tijdens elk verblijf op het dak het valgevaar wordt beheerst. Naast de valrisico’s dienen ook de overige risico’s van de werkzaamheden te worden meegewogen en waar nodig aan de bron te worden bestreden, bijvoorbeeld uitglijden, struikelen, knellen, stoten etc.

•          De opdrachtgever is verplicht het ‘Convenant Gevelonderhoud’ (zie kader) na te leven.

•          De door de eigenaar/beheerder ingeschakelde bedrijven zijn verplicht, volgens de Arbowet, om haar ondernemingsbeleid in te richten op een zo groot mogelijke veiligheid.

Toelichting Convenant Gevelonderhoud

Voor gevelonderhoud is een convenant tot stand gekomen die door het Ministerie van SZW is aanvaard. Het convenant is verder uitgewerkt in een BRL (beoordelingsrichtlijn bij het convenant gevelonderhoud, februari 2000). Deze BRL is een toetsingskader voor de beoordeling van gebouwen met betrekking tot de veiligheidsaspecten bij gevelonderhoud. Gebouweigenaren en gebruikers zijn verplicht te zorgen voor de juiste bereikbaarheidsvoorzieningen aan hun gebouw (bijvoorbeeld de plaatsing van een gevelonderhoudsinstallatie op het dak).

De Dak-RI&E toegelicht

In de ontwerp -en uitvoeringsfase van een bouwwerk is er meestal wel zorg voor veiligheid en gezondheid. Dat leidt tot gerichte veiligheidsmaatregelen tijdens de uitvoering van het werk. De veiligheidssituatie op het dak na oplevering van het werk krijgt veel minder aandacht.

Tijdens de gebruiksfase van een gebouw worden door de eigenaar/beheerder van een gebouw diverse disciplines op het dak toegelaten. Iedere keer als het dak wordt betreden zijn er risico’s. Eén van de belangrijkste risico’s bij het uitvoeren van onderhoud of inspecties op daken is vallen van hoogte.

Een Dak-RI&E is een deel-RI&E van een zogenaamde Gebouw-RI&E, waarbij álle risico’s (bijvoorbeeld brand-, val- en stralingsgevaar) van een gebouw en de werkzaamheden aan het gebouw worden geïnventariseerd (onderkend), waarna in de evaluatie de risico’s worden benoemd met als uitkomst één of meerdere aanbevelingen om de risico’s te voorkomen of beheersbaar te maken.

De Arbowet verplicht de werkgever om zijn ondernemingsbeleid te richten op een zo groot mogelijke veiligheid. Met andere woorden, hij moet de gezondheid van zijn personeel beschermen en moet hen behoeden voor letsel, in welke vorm dan ook. Beveiligen betekent in dit opzicht niets anders dan maatregelen nemen om kneuzingen, kwetsuren of erger te voorkomen. Ook werknemers hebben volgens de Arbowet verplichtingen. Zij moeten machines, transportmiddelen en beveiligingen op een juiste manier gebruiken en ze mogen aangebrachte beveiligingen niet veranderen of weghalen.

Beveiligen is geen kwestie van alleen maar instructie, een hekwerkje of waarschuwingssignalen. Er is nu eenmaal de onberekenbare risicofactor ‘mens’. Afdwalende gedachten, een onoplettend moment en vooral routinematig handelen verdringen het gevarenbewustzijn. Daarom ook is het belangrijk de mens tegen zichzelf te beschermen door adequate beveiligingssystemen, zoals een valbeveiligingssysteem. Een valbeveiligingssysteem vergt daarbij een éénmalige investering, echter de opdrachtgever wordt niet bij elk werk op het dak geconfronteerd met hoge kosten voor beveiliging.

Inspectiemethodiek van een Dak-RI&E

Een deskundig persoon dient het dak te inventariseren waarbij hij het uit te voeren onderhoud aan het dak en de aanwezige installaties meeneemt in zijn inventarisatie. Hierbij wordt tevens de onderhoudsfrequentie betrokken. Deze persoon dient over een brede kennis te beschikken omtrent regelgeving, de toepassingsmogelijkheden, de praktijk en de systemen beschikbaar in de markt. Belangrijk: een RI&E dient zo vaak als nodig te worden aangepast (bijvoorbeeld bij een wijzigend gebruik van het dak, o.a. het plaatsen van een GSM antenne-installatie).

Aan de hand van inspectiebevindingen worden de risico’s geïnventariseerd met betrekking tot:

•          het betreden, het belopen en het verlaten van het dak;

•          het uitvoeren van kortstondige werkzaamheden op het dak.

Na de inventarisatie worden de risico’s geëvalueerd. Hierbij wordt aangegeven welke risico’s er zijn bij het betreden, belopen en het verlaten van het dak tijdens het uitvoeren van kortstondige werkzaamheden op het dak. Er worden aanbevelingen gedaan om deze risico’s te minimaliseren, bijvoorbeeld in de vorm van voorzieningen, wat betreft het betreden en het verlaten van het dak, valbeveiligingssystemen, veilige en onveilige zones en het afbakenen van een risicogebied. Aansluitend dient er de juiste aandacht besteed te worden aan voorlichting en instructie, dit mag absoluut niet ontbreken.

In de rapportage worden de bevindingen weergegeven en geanalyseerd, conclusies getrokken en aanbevelingen gedaan, een en ander volgens de laatste stand van de techniek en huidige inzichten. Een Dak-RI&E gericht op valgevaar kan eventueel nog uitgebreid worden door ook andere gevaren mee te nemen in de RI&E, zoals bijvoorbeeld het risico van wateraccumulatie en het gevaar van uitstoot van schadelijke stoffen op het dak middels ontluchtingen/afzuiginstallaties.

Probleemsituaties geëvalueerd:

de veilige zone

Wat is een veilige zone, wat is het nut en hoe wordt de veilige zone gecreëerd? In de veilige zone hoeft niet aangelijnd gewerkt te worden; er zijn daar geen beperkingen wat betreft bewegingsvrijheid. Hoe groter de veilige zone, hoe kleiner de onveilige zone en hoe minder beveiligingsvoorzieningen (bijvoorbeeld verankeringspunten) er getroffen moeten worden.

De veilige zone kan op meerdere wijzen gecreëerd worden als wel door combinaties van mogelijkheden:

1.         Het probleem bij de bron aanpakken; dat wil zeggen de borstwering verhogen ofwel een permanent hekwerk c.q. randbeveiliging plaatsen tot 1,0 m1. boven het werkvlak.

2.         Het markeren van de rand van de veilige zone waarbij de afstand van de rand tot het valgevaar meer is dan 4,0 m1. en de weg naar de veilige zone duidelijk gemarkeerd is. De markering kan onder meer middels een tegelpad, een verfstreep en gekleurde dakbedekking. De kleur geel dient hierbij gehanteerd te worden als waarschuwingssignaal.

            De onveilige zone dient ook als zodanig gemarkeerd te zijn middels pictogrammen.

3.         Indien de arbeidszone en de weg daar naartoe tevens zijn afgezet, kan de afstand in lid 2 beschreven beperkt worden tot 2,0 m1.

            Het afzetten kan geschieden middels paaltjes met een wit/rode kunststof ketting.

Aanvullende voorwaarde is dat de werknemer geïnstrueerd is over de veilige zone en de werknemer dient valbeveiliging te gebruiken zodra hij/zij de onveilige zone betreedt.

Heeft u een vraag of probleem en zoekt u naar een oplossing? Mail uw vraag, begeleid met situatieschets en/of foto, naar de redactie van Roofs.

Bronvermelding:

Arbowet artikel 3 lid 1

Arbobesluit artikel 3.16 lid 1

Arbobeleidsregels 3.16 lid 7