Roofs 2005-10-30 De rijkdom zit van binnen

Heinz-Peter Raidt, Dörken GmbH & Co. KG,

Herdecke – Duitsland

Vertaling: Gunther Guinée

Met het grote aantal bescherm-  en onderdakfolies voor hellende daken dat tegenwoordig op de markt beschikbaar is, is het voor de dakdekker niet altijd gemakkelijk om meteen de verschillen betreffende kwaliteit en duurzaamheid te herkennen. De technische kenmerken vormen natuurlijk al de eerste leidraad, maar het zijn vooral de gebruikte materialen en de productiemethodes die de eigenschappen van de folie bepalen.

In het verleden lag de zaak iets eenvoudiger: men had microgeperforeerde onderdakfolies in polyethyleen (PE) of in PVC, en elk van hen had een Sd-waarde van ongeveer 3 meter, dus weinig dampopen. Op doorlopende dragers in planken of OSB-platen werden bitumineuze membranen toegepast en termen als diffusiesnelheid, dampdiffusie of Sd-waarden kwamen zelfs niet ter sprake. Andere ‘luxeproducten’ als kleefbanden om de nagels af te dichten, of voor de overlapzones en aansluitingen, bestonden niet eens. De bouwheren maakten zich nog niet meteen druk wanneer er hier of daar een vochtplek op de muur verscheen door een gebrekkige overlapping. Maar tegenwoordig ligt dat helemaal anders…

De folies zijn steeds meer dampopen (Sd-waarden tot 0,02 m). Het overaanbod op het niveau van verschillende onderdakfolies is een zaak voor specialisten geworden, en ze lijken allemaal zo sterk op elkaar dat een staaltje niet volstaat om op voorhand de kwaliteit te bepalen van het product dat men in handen heeft.

De onderdakfolies op basis van PU vertonen een hoge verouderingsweerstand en verzekeren hiermee jarenlang een goede werking van het membraan. Deze eigenschap wordt bewezen door bijna 20 jaar praktijkervaring.

Sd-waarden en dalende prijzen

De onderdakfolies hebben de afgelopen jaren twee belangrijke ontwikkelingen doorgemaakt: ten eerste zijn de Sd-waarden almaar blijven afnemen, waardoor de zogeheten ademende onderdakfolies in aantal zijn blijven groeien. Bovendien zijn de prijzen onder druk van de veranderende markt in een neerwaartse spiraal terechtgekomen. Dit gaat om rentabiliteitsredenen helaas gepaard met een onoverkomelijke kwaliteitsvermindering en het aanbieden van folies met een oppervlaktemassa van minder dan 100 g/m2. Dat deze pluimgewichten het in de omstandigheden op de bouwplaats niet lang uithouden, hoeft geen betoog.

De technische gegevens die aan de basis liggen van een kwaliteitsbeoordeling van een onderdakfolie worden gecontroleerd volgens de norm EN 13859-1 en worden zodoende in heel Europa uniform beoordeeld. Op deze manier wordt het ook mogelijk de Sd-waarden te vergelijken en de verschillende weerstanden (tegen nageldoorscheuren, tegen scheuren bij trekkrachten, etc.), maar ook het gedrag na kunstmatige veroudering. Vooral deze laatste test is handig om het kaf van het koren te scheiden. De Europese norm EN 13859-1 beschrijft eveneens een waterdruk weerstandstest met behulp van een waterkolom. Aan de andere kant zou het gevaarlijk kunnen zijn om op basis van deze test conclusies te trekken met betrekking tot de weerstand van een folie tegen slagregen. Uitgebreide testen in de laboratoria van Dörken GmbH & KG hebben namelijk de beperkingen van de test met de waterkolom aangetoond: we hebben te maken met twee verschillende soorten belasting. De waterkolom is een statische belasting terwijl regen een dynamische belasting is. Een folie of membraan kan dus bijvoorbeeld zeer goed weerstand bieden aan waterinfiltratie, maar toch niet bestand zijn tegen slagregen.

De kwaliteitscontrole van een PP membraan is doorslaggevend. Regelmatige testen tijdens de productie om bijvoorbeeld de weerstand tegen afstromend water te controleren zijn onontbeerlijk.

Het onmogelijke waargemaakt?

Tijdens de ontwikkeling van een onderdakfolie is het van groot belang twee initieel ogenschijnlijk onverenigbare eigenschappen toch samen te brengen: enerzijds moet de folie waterdampdoorlatend zijn, maar anderzijds ook waterdicht. Een watermolecule (H2O) heeft een diameter van ongeveer 0,15 à 0,3 nm (1 nm is een miljardste van een meter). Dit wil dus zeggen dat er in het geval van een ademende onderdakfolie 1000 tot 2000 watermoleculen (in de vorm van waterdamp) tegelijkertijd door een porie met een diameter van bijvoorbeeld 0.3 µm kunnen (1 µm is een miljoenste van een meter). Ditzelfde ‘gaatje’ kan echter water in vloeibare toestand wél tegenhouden omdat de oppervlaktespanning verhindert dat de watermolecule apart in de porie dringt.

In de hedendaagse productie vormt polypropyleen (PP) één van de meest gebruikte grondstoffen, zowel voor de waterdichte laag als voor de structurele laag en de wapening. Polypropyleenfilms hebben een hoge diffusieweerstand, zoals de veelvuldige toepassingen voor het conserveren van voeding ook aantoont. Door de toevoeging van additieven of het uitrekken van de films worden poreuze structuren gecreëerd die de diffusie van waterdamp toelaten. Zelfs wanneer het slechts om minuscule poriën gaat die met elkaar in verbinding staan, vormen ze al ‘kanaaltjes’ die dwars door de film heen gaan.

De kunst van de fabrikant bestaat er dan ook uit om de productie van deze poriën zo goed mogelijk te controleren en te beheersen, zodat de dampopenheid geoptimaliseerd wordt maar de waterdichtheid behouden blijft. Dit is enkel mogelijk door gebruik te maken van bewezen en erkende productiemethodes, grondstoffen met een hoge toegevoegde waarde en extreem strenge kwaliteitscontroles. Omdat deze productie relatief duur is, zijn veel goedkope folies bij een stevige bui niet waterdicht, met name tijdens het bouwproces. En dit terwijl de membranen toch voldoen aan de Europese normen op het gebied van dampdoorlatendheid en waterdichtheid.

De microscopische vergroting van een ademende PP folie toont duidelijk de veelheid aan minuscule poriën. Met het blote oog ziet deze folie er echter geheel gesloten en homogeen uit.

Ook mogelijk zonder poriën

De onderdakfolies voorzien van een functionele laag in polyurethaan (PU) werken volgens een geheel ander principe. Zij vervoeren de waterdamp door het te absorberen, vervolgens door de interne moleculaire structuur te laten ‘glijden’ en tenslotte aan de oppervlakte weer vrij te geven, daar waar de dampdruk lager is. In dit specifieke geval is het dus niet nodig om kunstmatige poriën te creëren. Daarom ook is een PU folie ‘van nature’ goed waterdicht bij waterkolombelasting, maar bovendien ook goed bestand tegen slagregens. Dit synthetisch materiaal biedt verder een goede verouderingsbestendigheid en kan zijn taak dus jarenlang probleemloos vervullen. Deze verouderingsbestendigheid is overigens niet enkel een laboratoriumwaarneming: dit type folie wordt al bijna 20 jaar in de praktijk toegepast en met succes.

De vergroting van het oppervlak van PU-folie met een elektronenmicroscoop toont de hechting met de onderliggende wapeningsvezels, maar vertoont geen enkele porie.

De materialen

De lichtere ademende onderdakfolies zijn meestal opgebouwd uit een PP-film die aan één of beide zijden beschermd wordt door een non-woven PP vlies. Het samenvoegen van deze lagen gebeurt door warm kalanderen (persen). De zwaardere folies met een PU coating zijn opgebouwd uit een geotextiel als drager en een geëxtrudeerde film. De PU laag vertoont eigenschappen die vergelijkbaar zijn met rubber.

Besluit

De onderdakfolies zijn vervaardigd op basis van verschillende materialen en vertonen daardoor ook verschillende eigenschappen. De folies met een polyurethaanlaag hebben het voordeel dat ze goed weerstand bieden aan slagregens en een goede verouderingsweerstand vertonen; maar dat gaat dan wel gepaard met een hoger prijskaartje.