Roofs 2015-05-14 De principewerking van een begroeid dak, daktuin of dakbestrating (premium)

Begroeide daken: technische aspecten (1)

Begroeide daken nemen toe in popu­lariteit. De techniek voor dakbegroeiingen is de afgelopen tientallen jaren steeds verder doorontwikkeld. In een reeks ­artikelen neemt Albert Jan Kerssen, ­eigenaar van BGA Bouwen met Groen (ingenieurs- en adviesbureau gespe­cialiseerd in bouwwerkbegroeiingen) en auteur van het Handboek Groene ­Daken, het voortouw om één of meerdere aspecten van de techniek voor dakbegroeiingen nader toe te lichten.

Albert Jan Kerssen, BGA Bouwen met Groen

De kracht van de principewerking van een willekeurige dakbegroeiing zit hem in eenvoud. Men zou gezien de wirwar aan leveranciers, beschikbare materialen en toepasbare technieken een andere indruk kunnen krijgen. En er moet ook meteen bij gezegd worden dat, hoewel de principewerking in feite eenvoudig is, het de kunst is om voor ieder project, toepassing of detail de correcte variant en goede uitwerking van die principewerking te kiezen. Ieder toegepast materiaal of toegepaste techniek behoort zeer goed doordacht te zijn en de meeste marktpartijen hebben dan ook op basis van vele ervaringen door de jaren geleerd en verbeterd. Toch zijn er een aantal universele kenmerken die voor ieder dakbegroeiingssysteem gelden. Als aftrap van deze artikelenreeks is het daarom goed om deze universele kenmerken te belichten.

Ongeacht de herkomst of vorm van materialen, of de type beplanting, dient iedere dakbegroeiing tenminste aan een aantal basisvoorwaarden te voldoen:

• Een dakbegroeiingssysteem moet een goede voedingsbodem bieden voor de gewenste beplanting, hierin is primair het substraat van belang. De samenstelling en de laagdikte van het substraat is in eerste instantie afhankelijk van de type beplanting die wordt toegepast op het dak.

• Een dakbegroeiing wordt aangelegd op een relatief gevoelige ondergrond, meestal een dakconstructie met wortelwerende, gesloten dakbedekking. De waterdichting en veiligheid van het gebouw moet gewaarborgd zijn. Zo moet de dakbedekking in elk geval beschermd worden tegen mechanische beschadigingen die tijdens aanleg en daarna zouden kunnen plaatsvinden. Maar ook allerlei detailleringen in aansluitingen en overgangen moeten goed uitgevoerd worden.

• Een dakbegroeiingssysteem moet een goede, interne waterhuishouding hebben. Enerzijds moet er voldoende waterbufferend vermogen zijn voor de beplanting en voor eventueel andere eisen die gesteld worden aan de dakbegroeiingen. Anderzijds moet het overtollige hemelwater op beheerste wijze afgevoerd worden naar het hemelwaterstelsel van het betreffende dak. Er mag geen schade ontstaan aan gebouwdelen, noch de beplanting, door te veel of te weinig water op het dak.

Uiteraard is dit geen sluitende lijst van voorwaarden, maar wellicht zijn dit wel de belangrijkste voorwaarden voor een goed functionerend dakbegroeiingssysteem.

De basisvoorwaarden kunnen uitgedrukt worden in functionele lagen (in figuur 1 inclusief dakconstructie):

Een functionele laag kan in de praktijk een separaat, fysiek materiaal zijn, zoals er bijvoorbeeld in bovenstaande figuur een aparte beschermlaag en een aparte drainagelaag is weergegeven. Maar ook kunnen meerdere functies in één materiaal worden verweven, zoals bijvoorbeeld een kunststof drainagelaag welke tevens de functie van bescherming vervult.

In ieder degelijk dakbegroeiingssysteem moet elk van de genoemde functies aanwezig zijn. Of het nu om een sedumdak gaat, een intensieve daktuin met bomen en gazons, of een hellend dak. Zoals gezegd zal de uitwerking van ieder van die functies wel anders zijn voor elke toepassing. Daar waar een intensieve daktuin met bomen gebaat is om veel water te bufferen en er zelfs een bewateringssysteem bij moet worden aangelegd, zal een extensief sedumdak juist gebaat zijn bij slechts een relatief beperkt waterbufferend vermogen en kan het juist gunstig zijn als het systeem zo nu en dan ‘droog’ komt te staan.

Dakbestrating

Ook dakbestratingen zijn er in vele soorten, zoals gietasfalt, tegels op tegeldragers, deklagen van gestort beton en bestratingen van klinkers of natuursteen. Binnen de kaders van deze artikelenreeks zijn met name de dakbestratingen met klinkers of natuursteen het meest verwant aan de techniek van dakbegroeiingen. Dit is ook één van de meest gangbare dakbestratingen in combinatie met een begroeid dak.

De basisvoorwaarden van dit soort dakbestratingen zijn:

• Een dakbestratingssysteem moet een stabiele en vormvaste ondergrond bieden voor het bestratingsmateriaal en de verkeersbelasting. Hierin zijn primair de samenstelling en laagdiktes van de funderingslaag en de straatlaag in de opbouw van belang.

• Een dakbestrating wordt aangelegd op een relatief gevoelige ondergrond, meestal een dakconstructie met wortelwerende, gesloten dakbedekking. De waterdichting en veiligheid van het gebouw moet gewaarborgd zijn. Zo moet de dakbedekking in elk geval beschermd worden tegen mechanische beschadigingen die tijdens aanleg en daarna zouden kunnen plaatsvinden. Maar ook allerlei detailleringen in aansluitingen en overgangen moeten goed uitgevoerd worden.

• Een dakbestratingssysteem moet een goede waterhuishouding hebben. In principe behoort er geen sprake van waterbuffering te zijn in een dakbestratingssysteem. Overtollig hemelwater moet op beheerste wijze afgevoerd worden naar het hemelwaterstelsel van het betreffende dak, zowel over de bestrating als in het systeem.

Wederom is dit geen sluitende lijst met voorwaarden, maar slechts een indicatie van wellicht de meest belangrijke, essentiële voorwaarden voor een goed functionerend systeem.

Bij dit soort dakbestratingen is een soortgelijke laagopbouw in functionele lagen te herkennen als bij dakbegroeiingen:

Evenals bij dakbegroeiingssystemen kunnen in de praktijk variaties ontstaan in materialisatie van de functionele lagen. Daarnaast kunnen in sommige gevallen, onder andere afhankelijk van de verkeersbelasting, één of meerdere lagen achterwege gelaten worden.

Conclusie

Ontwerp, aanleg en onderhoud van dakbegroeiingen en dakbestratingen vergen een multidisciplinaire aanpak. Men moet kennis hebben van ‘het groen’ en ‘de bestrating’, maar ook van de wisselwerking van deze elementen met bouwkundige aspecten en installaties. Daarnaast benaderen diverse leveranciers oplossingen vaak vanuit een bepaalde filosofie of aanpak. Ondanks de complexe materie en variëteit in oplossingen zijn er universele kenmerken te onderscheiden. In de komende edities van Roofs zal telkens één van die kenmerken nader uitgelicht worden en ingegaan worden op technische en functionele eisen ervan.