Roofs 2024-05-46 Daglicht in ondergrondse uitbreiding Paleis Het Loo

Special Daglicht

Nog elf gebouwen dingen mee naar de BNA prijs gebouw van het jaar. Daaronder ook het Paleis Het Loo. Het museum van het paleis kreeg een door KAAN Architecten ontworpen ondergrondse uitbreiding. Daglicht treedt toe door glasplaten in het door Oranjedak vervaardigde dak, verborgen in de fontein centraal op het binnenplein. De jury maakt op 23 mei bekend welk gebouw Jonas opvolgt als BNA Beste Gebouw van het Jaar.

Het Paleis Het Loo kenmerkt zich door het historische ensemble van een hoofdgebouw, paviljoens en zijvleugels. Tussen de zijvleugels bevindt zich de Bassecour, vroeger een binnenplein met parterres van gras en een watergoot voor paarden. Nu is het een open ruimte met centrale fontein, omringd door vier glazen oppervlakken, waarover een dun laagje water stroomt. Deze waterpartij is omkaderd met natuursteen, waarmee het verwijst naar de waterwerken in de historische tuinen.

De Bassecour is niet alleen het voorplein van het paleis, maar dient nu als dak van de ondergrondse uitbreiding. Bij daglicht weerspiegelen de vier centimeter diepe bassins het monumentale paleis, en het licht dat naar beneden doordringt geeft een bijzonder effect binnen de nieuwbouw.

De BNA omschrijft de uitbreiding: ‘De ingreep van KAAN Architecten is ingegeven door de onlosmakelijke verbinding tussen architectuur en landschap. De gehele uitbreiding is ondergronds gerealiseerd en de nieuwe waterpartij is met de architectuur geïntegreerd, waardoor de traditie van een totale compositie zich voortzet zonder het historische beeld te verstoren, waardoor de identiteit en impact van het gebouw in de wijdere omgeving versterkt wordt.’

De architecten besloten de entree niet te plaatsen op het centraal gelegen plein om de openheid niet aan te tasten. De ingangen zijn aan de uiteinden van de paleisvleugels geplaatst. Sporen uit het verleden blijven zichtbaar in subtiele marmeren inzetstukken op de muren, waar de oude structuur plaats heeft gemaakt voor de lantaarnachtige ingangspaviljoens. De Grand Foyer is het centrale punt van de ondergrondse uitbreiding. Het strekt zich uit langs de centrale as en vormt een dubbele verbinding met het historische gebouw. De oude en nieuwe delen van het paleis delen een gewelfde trapzaal. Visueel biedt het nieuwe een bijzondere kijk op het oude: via het glazen dak en de Bassecour bassins is het paleis te zien.

Zelfhelend beton

Ruim dertig jaar na de openstelling van Paleis Het Loo als museum ondergaat het paleis een ingrijpende vernieuwing en verbouwing. De uitbreiding voegt meer dan 5000 vierkante meter aan nieuwe voorzieningen en ruimtes toe. Een zorgvuldige restauratie van het paleis en een nauwgezet asbestverwijderingsproces waren daarnaast onderdeel van het ambitieuze project. De bouw van een nieuwe, ondergrondse foyer in een vooraf gerealiseerde bouwkuip is na een Europese aanbesteding gegund aan BAM Bouw en Techniek - Regio Oost. BAM realiseerde de ondergrondse uitbreiding bestaande uit een kelder met twee verdiepingen aan de voorzijde en één verdieping aan de paleiskant, waarin de diverse grote museumzalen worden ingericht. Bezoekers lopen vanaf medio 2021 vanaf de Bassecour naar de hoek-entreepaviljoens. Via ruime trappenhuizen en liften komen zij vervolgens terecht in een licht, ondergronds entreegebied met onder andere de kassa- en informatiebalie, Museumshop, garderobe en toiletten. Via een centrale hal krijgen zij toegang tot het paleis, evenals de museumzalen met tijdelijke tentoonstellingen én het 1.245 m² grote Huis van Oranje, voor de permanente collectie van het koningshuis.

In de tijdelijke bouwkuipconstructie van onderwaterbeton en groutwanden brachten BAM een uitvlak- en isolatielaag van celbeton aan. Daarop is een meter dikke betonvloer gestort die met bijna 500 trekankers in de ondergrond is verankerd. In de uitbreiding zijn de betonwanden 80 tot 100 cm dik. In het beton voor de keldervloer en kelderwanden is een Self-Healing Agent additief van Basilisk toegevoegd, gebaseerd op micro-organismen die kalksteen produceren. Wanneer onverhoopt lekkages optreden, worden deze micro-organismen automatisch geactiveerd. Haarscheuren tot 0,8 mm worden vervolgens autonoom hersteld.

Om de optimale daglichttoetreding in de ondergrondse uitbreiding te borgen, is in het dek een grote glaspartij gemaakt, ter plaatse van de voormalige grasparterres. Aan de voorzijde zijn diverse lichtsleuven toegevoegd. In de museumzalen zorgt kunstlicht straks voor een juiste verlichting. Het glasdak leverde IGS Interior Glass Solutions uit Veenendaal, die bij de uitbreiding naast het Systems Water Floor ook Systems Protect en Systems Sliding Door leverde. Voor de waterdichting zorgden de experts van Oranjedak, Zwijndrecht. Al in augustus 2022 sloten zij het dak op de nieuwe ondergrondse verdiepingen hermetisch af en meldden op Linkedin: “Een prachtig eindresultaat. Er is geen centimeter meer van te zien, maar ons doel is bereikt. Ervoor zorgen dat alles onder ons dak goed bewaard en droog blijft!”

Spiegelingen

Over de omvangrijke verbouwing is een boek verschenen bij Nai 010 publishers. Met de titel Spiegelingen toont de uitgave met 130 foto’s en teksten door onder meer Floris Alkemade en Wim Pijbes het ingenieuze ontwerp van KAAN Architecten, de bouwgeschiedenis van het paleis, de samenkomst van oud en nieuw en de huidige rol van het paleis als publieksmuseum. “Het is niet alleen wat je ziet, maar ook wat je voelt dat bijdraagt aan de kwaliteit van de architectuur. Het is de textuur van de materialen, het vakmanschap waarmee de details zijn gemaakt,” legt de architect en medeoprichter van KAAN Architecten,

Prof. Dikkie Scipio uit in haar toelichting over het putten van inspiratie uit het barokke paleis. Paleis Het Loo is genomineerd voor de titel BNA Beste Gebouw van het Jaar 2024. Uit bijna 100 inzendingen behoort het gebouw tot de finale elf genomineerden en tot de top drie in de categorie “Identiteit en Icoonwaarde”.