Roofs 2024-05-78 Het groene dak van Earth Lab is sympathiek én duurzaam

Internationale daken

Het nieuwe pand van het Earth Trust Centre in het Engelse Abingdon onderscheidt zich, in het ontwerp, de bouw en het gebruik door zijn duurzaamheid. Op het groendak bloeien plaatselijke wilde bloemen.

Tekst: Joep Klerx

Earth Lab positioneert zich als de kern van het Earth Trust Centre in Abingdon, een dorp in Oxfordshire, Engeland. Het is een duurzaam gebouw, omdat het volledig vervaardigd is uit duurzame materialen. En het is sympathiek, omdat het ontwerp naadloos aansluit bij de natuurlijke omgeving en daarmee de schoonheid van het ruime terrein op de voorgrond blijft plaatsen. Het maakt een ongehinderde overgang mogelijk tussen binnen- en buitenleerruimtes – en dat was precies de bedoeling. Het was namelijk de bedoeling om klaslokalen te creëren die voelen als levende wezens, rijk aan praktische, onderdompelende ervaringen voor leerlingen, die zij direct kunnen koppelen aan de natuur om hen heen. Het is eigenlijk zowel figuurlijk als letterlijk een verbreding van de horizon van het onderwijs. Earth Lab is uiteindelijk een natuurlijk gebouw, vervaardigd uit natuurlijke materialen, met een natuurlijk dak in een natuurlijke omgeving. De bouw begon in 2020 en in juni 2021 ontving het zijn eerste lichting scholieren.

Duurzame bouw

Bij het ontwerp en de bouw van Earth Lab paste het Earth Trust Centre dezelfde filosofie toe als bij het beheer van hun overige groene ruimten. Ze richtten zich op het kiezen van de juiste, duurzame materialen en partners om het ontwerp te realiseren en de impact op het milieu zo laag mogelijk te houden. Ze maakten gebruik van duurzame, close-to-market materialen, met een lage ecologische voetafdruk en het gebouw moest en zou over een lange periode zijn beoogde prestaties kunnen leveren. Oftewel, duurzaam bouwen werkt twee kanten op: aan de ene kant de impact op het milieu zo laag mogelijk houden, aan de andere kant de impact van het uiteindelijke resultaat zo hoog en lang mogelijk maken. Het gebruik van de duurzame materialen mocht dus geen negatieve invloed hebben op de levensduur van het gebouw. Zogeheten ‘glulam’ balken, een muur van aangestampte aarde, isolatie van stro én een groen dak voorzien van wilde bloemen moest hier gehoor aan geven.

Glulam balken

Staal en beton vielen al snel af vanwege de te grote CO2-uitstoot bij de productie van deze materialen. Als natuurlijk alternatief voor staal of beton werd gekozen voor zogeheten glulam balken – wat letterlijk staat voor glued laminate (gelijmd laminaat) – om de structurele elementen van de muren en het dak te vormen. Glulam is een sterk en aantrekkelijk materiaal, dat bestaat uit houtlagen die kunnen worden aangepast aan ongebruikelijke vormen en ontwerpen. Alle rechte glulam balken zijn gemaakt door een Duits productiebedrijf dat gespecialiseerd is in de massaproductie van standaard vuren glulam. Voor dit soort producten hebben ze zeer energiezuinige machines en productiesystemen, wat de CO2-uitstoot van het transport voor een groot deel compenseerde. De gebogen balken zijn gemaakt door de Britse specialist Buckland Timber, gevestigd in Devon. Al het hout dat is gebruikt voor de vervaardiging van de glulambalken in dit project, was duurzaam geteeld PEFC-gecertificeerd vurenhout van Scandinavische oorsprong. De energie die wordt gebruikt om een glulam balk te maken is 5 tot 6 keer minder dan een stalen of betonnen balk van dezelfde massa en lengte.

Een muur van aangestampte aarde

Een van de opvallendste kenmerken van het project is de muur van aangestampte aarde, ook wel pisé of stampleem genoemd. Dat is een eeuwenoude bouwtechniek waarbij een laagje lichtvochtige aarde van zo’n 15 cm tussen planken wordt gestort, waarna deze aarde wordt aangestampt tot ongeveer de helft van de hoogte van de oorspronkelijke laag. Muren van aangestampte aarde werken als een natuurlijke regulator van warmte en vochtigheid, dus als een soort low-tech airconditioning, wat zeer nuttig is voor ruimtes met grote mensenstromen. Voor de bouw werd er advies ingewonnen bij een leemexpert. De materialen voor de muur zijn zorgvuldig geselecteerd uit het afval van de afgravingen en funderingswerken op het terrein, vermengd met grond van archeologische opgravingen in Little Wittenham. Een klein demonstratiegedeelte werd buiten het Earth Trust Centre geplaatst om de geschiktheid van de lokale materialen te testen. Dit deel is nog steeds te bezichtigen voor mensen die inzicht willen in het bouwproces.

Isolatie van stro

De isolatie van het bouwwerk is gedaan met ModCell®. Dat zijn geprefabriceerde panelen, die versnipperd en samengeperst stro bevatten, die een isolerende werking hebben. De panelen zijn opgebouwd uit een houten frame, geïsoleerd met stro en aan de zijkanten bekleed met multiplex. Stro heeft uitstekende thermische isolatie-eigenschappen en is een 100% hernieuwbaar materiaal.

De frames zijn gemaakt van PEFC hout uit het Verenigd Koninkrijk en werden prefab gemaakt in regionale productie-eenheden. Afval dat ontstond tijdens het productieproces werd ook hergebruikt. Snippers van de strobalen konden worden gebruikt als stalstrooisel of als biomassabrandstof, samen met het afvalhout dat werd gebruikt in de biomassaketel van de fabrikant. Omdat het lokaal geprefabriceerd is, werden de ritten naar de bouwplaats tot een minimum beperkt.

Dak met wilde bloemen

Het dak van het Earth Lab is een echt groen dak waarop volop wilde bloemen groeien en bloeien. Het biedt meerdere voordelen, waaronder het creëren van thuisbases voor insecten en daarmee het vergroten van de biodiversiteit, maar ook het filteren van water en het vastleggen van koolstofdioxide. De soorten wilde bloemen weerspiegelen de bloemen die in het omringende gebied voorkomen.

The Earth Trust stelde Agile Design aan om het ontwerp te maken voor het dak. Bij het zoeken naar een geschikt afdichtingssysteem voor het groene dak – de eisen waren dat het zo duurzaam mogelijk moest zijn én de gebogen dakstructuur moest volgen – koos het bouwteam voor het flexibele EPDM-dichtingsmembraan RESITRIX® SKW Full Bond. Dit product was door zijn hoge flexibiliteit uitermate geschikt om de gebogen structuur van het dak waterdicht te maken. Omdat in de aanleg een minimale impact op het milieu werd verlangd, werd FG40 oplosmiddelvrije primer gebruikt om het dek voor te bereiden op het dichtingsmembraan. RESITRIX SKW is verder 100% wortelbestendig, zowel op de membranen als op de naden, en kan voor alle soorten groen gebruikt worden. Hierdoor was het ideaal voor gebruik onder het biodiverse groendak, omdat er geen aparte wortelwerende deklaag nodig was. Het technische team van CARLISLE® CM Europe assisteerde bij het ontwerp van de volledige dakstructuur in samenwerking met Optigrün UK, terwijl Delomac de waterdichting uitvoerde.

Visie en prijzen

Earth Lab werd opgericht in het kader het zogeheten Gateway-programma, een initiatief om nieuwe manieren te vinden om mensen te verwelkomen én te enthousiasmeren over de natuurlijke groene ruimten en het erfgoed van Earth Trust. Voor de komst werd het gemeenschappelijke nut van het gebouw op waarde geschat, aangezien er maar liefst 1,49 miljoen pond aan subsidie beschikbaar werd gesteld door het Oxfordshire Local Enterprise Partnership. Maar ook na de komst bleef Earth Lab binnen de gemeenschap en daarbuiten niet onopgemerkt. Het werd bekroond als het meest innovatieve en duurzame initiatief van het jaar tijdens de OxPropFest Awards van 2021. Daarnaast ontving het opvallende groene dak specifiek de award voor ‘Best Sustainability’ tijdens de SPRA-awards in 2022. Dat maakt het dak sympathiek, duurzaam én prijswinnend.