Roofs 2024-06-42 Optoppen van stedelijke daken

Erik Bij De Anderen

Al vele jaren brengt Winy Maas, architect van MVRDV- Architects, zijn ideeën in de praktijk om het dak binnen de stedelijke omgeving meer te gaan gebruiken. Tijdens de eerste Rotterdamse Dakendagen ventileerde hij indertijd zijn ideeën om het dak als openbare verblijfsruimte te gaan gebruiken. In mei 2016 werd het Groothandelsgebouw voorzien van een (weliswaar tijdelijke) trap met een afmeting van 29 meter hoogte en 57 meter lang, die buitenom toegang verschafte tot het dak. Rond de 300.000 bezoekers maakten gebruik van een hoger gelegen uitzicht over de stad.

Tekst: Erik Steegman, Kiwa BDA

Daarna kwamen achtereenvolgens de impressies van legendarische Rotterdamse panden, zoals o.a. de Bijenkorf en het stadhuis in Rotterdam, waar hij een immense roltrap langs de gevel geplaatst had om als voorbeeld straks alle ingerichte gebruiksdaken in Rotterdam gemakkelijk toegankelijk te maken. Jaren later, na de coronaperiode, werd in 2022 tijdens de Dakendagen de kleur oranje geïntroduceerd binnen het brede bestaande kleurenpallet voor multifunctioneel dak gebruik, als zijnde de verbindende kleur voor een bovengrondse, nieuw te ontwerpen dakwereld. Een nieuwe, groenere wereld, die ontstaat wanneer wij alle mogelijke multifunctionele daken met elkaar op hetzelfde niveau gaan verbinden.

Dit tijdelijke idee werd in 2022 gerealiseerd als Rooftop Walk tijdens de Rotterdamse Dakendagen en maakte het veel leuker om, in plaats van de trap op en weer dezelfde trap af, nu een nieuwe wereld te ontdekken boven het maaiveld, waardoor wij niet meer alleen vanuit een ander perspectief naar de stad kunnen kijken, maar waarbij ook de natuur wordt verbonden, en waarbij sociale en intensief ingerichte gebruiksdaken worden gebouwd - en waar hele dakparken kunnen ontstaan.

Een must voor de aantrekkelijkheid van de stad, maar ook voor de verbetering van de biodiversiteit in de stedelijke omgeving, met het tegengaan van overstromingen middels aangelegde waterretentiedaken.

‘En dan het oplossen van de woningnood in onze stedelijke omgeving’

Winy Maas ging door in zijn mooie, stedelijke fantasie en droomde ook over de oplossing van de woningnood, in combinatie met nog meer gebruiksdaken binnen de bestaande stedelijke bouw. Vaak herkennen wij dat in de bestaande bouw de daken constructief niet sterk genoeg zijn om zondermeer gewichten toe te voegen vanuit onze drang naar meer intensieve gebruiks– en waterdaken. Deze worden dan ook vaak alleen vanuit de nieuwbouw gepland. Zoals ook zijn ontwerp vanuit MVDRV voor het Depot Boijmans van Beuningen, met 1100 kilo (nat)gewicht per vierkante meter voor het substraat met meerstammige berken, die speciaal voor dit dak werden gekweekt.

Het idee werd gepresenteerd om dan in eerste instantie vanuit de funderingen van alle Rotterdamse statige gebouwen, die vaak wel voldoende constructieve krachten aankunnen, de gebouwen met enkele verdiepingen op te toppen. Het optoppen van complexen, wat nu naar schatting op landelijk niveau kan gaan zorgen voor 100.000 extra woningen werd vanuit het plan van Winy Maas in Rotterdam berekend op minimaal 60.000 woningen, alleen al binnen de gemeente. Tegelijkertijd wordt dan ook het nieuwe dak in de berekeningen meegenomen met voldoende constructieve ballast voor de bouw van hoogwaardig gebruiksdaken.

Een extra voordeel van optoppen voor de wooneigenaar is dat de opbrengst van nieuwe woningen op het dak de renovatie en verduurzaming van een complex financiert. Hier kan ook voor ontwikkelaars een nieuwe grootschalige markt ontstaan.

Het verder concreet uitvoeren van de ideeën van onze beroemde architect kan ook betekenen dat vanuit het doel optoppen er op grotere schaal nieuwe mogelijkheden ontstaan, zoals de verbetering van stadswijken en zeker het milieu.

Dakpark Hofbogen tijdens de Rotterdamse dakendagen

Inmiddels komt er overigens ook schot in de plannen voor het beroemdste bestaande spoor in Rotterdam met een lengte van krap 2 km, straks ingericht als langste dak: de Hofbogen. Tijdens de afgelopen Rotterdamse Dakendagen nog ingericht met een laatste wandeling en muziekspektakel over de Hofbogen ‘voordat dit dak voor altijd verandert’. Op dit moment is nog een klein gedeelte, ingericht als zogenaamd luchtpark, naast het oude, al eerder gerestaureerde station Hofbogen en onder de bogen van dit deel voorzien van mooie winkels, horeca en zelfs een sterrenrestaurant.

Dit megaproject zal binnenkort door de hoofdaannemer met uitvoerend dakdekkersbedrijf en hovenier vanuit een integrale dak kwaliteit worden omgetoverd tot het langste dakpark van Europa. Let op, jury van het Dak van het Jaar 2025! Een vergelijking mag nu al gemaakt worden met de beroemde High Line van New York, waar ook indertijd de Nederlandse architect Piet Oudolf aan gewerkt heeft. En zo zal je zien dat met het ‘natuurlijke optoppen’ van dit dak er ook een volledige verandering van de buurt ontstaat. De aantrekkingskracht die in New York is ontstaan vanuit het toerisme zal ook op economisch gebied vanuit het dakpark naar Rotterdam gaan uitstralen. Zeker nog een reden om het ‘optoppen’ te blijven stimuleren, al is het alleen al vanuit de mooie invulling voor de werkzaamheden binnen de dakensector.