Roofs 2024-06-52 Een dorp op je dak

Special Optoppen

Stel je voor dat je de kosten van een groendak kunt terugverdienen door woningen op datzelfde dak te verhuren. Vanuit die gedachte zet Dakdorpen een pilot op met vier kleine woningen op het dak van een bedrijfspand in Rotterdam. “We gaan samen ontdekken wat er mogelijk is en wat dat oplevert.”

Tekst: Nolanda Klunder

Het basisidee achter Dakdorpen is dat de kosten van groene daken gecompenseerd worden wanneer er woningen op die daken staan. Initiatiefnemer en ontwerper Laurens van der Wal vertelt: “We zagen dat er niet snel genoeg groene daken bijkomen, en dat terwijl een stad als Rotterdam met grote klimatologische vraagstukken worstelt: opwarming van de stad, het teruglopen van de biodiversiteit, wateroverlast, luchtvervuiling. Tegelijkertijd speelt er een andere uitdaging, namelijk de woningopgave, waarbij er vooral vraag is naar woonruimte voor kleine huishoudens. Als ontwerper zag ik daarnaast dat er relatief weinig plekken zijn waar mensen hun tiny houses kunnen plaatsen. Zo kwamen we op het idee om tiny house-achtige woningen op daken te maken en met de opbrengsten van die woningen de aanleg van groen te bekostigen. Architect Sebastiaan van Kints, stads-antropoloog Renée Rooijmans en ik zijn met die gedachte aan de slag te gaan.”

Olifant kan op het dak staan

In 2018 ging Rooijmans als experiment één jaar wonen op het dak van de Rotterdamse Hofbogen, een voormalig spoorviaduct. “Haar bevinding was dat het heel mooi is om op een dak te wonen, maar ook heftig: de elementen hebben er vrij spel”, zegt Van der Wal. “Als je alleen bitumen op je dak hebt,

krijg je een droog, heet, winderig woestijnklimaat. Groen is dus noodzakelijk voor dakbewoning. Na dit experiment dachten we: okee, maar op het dak van de Hofbogen kan een olifant staan. Kan ons idee ook op gewone daken met minder draagkracht? Voor het vervolg gingen we op zoek naar zo’n gemiddeld dak. Dat zoeken ging niet makkelijk. Mensen zijn terughoudend als je ze benadert met de vraag of je een experiment mag houden op hun dak. Daar komt bij dat eigendom vaak versnipperd is: er is een eigenaar (vaak is dat een buitenlands investeringsbedrijf), een gebruiker en soms daaronder nog een huurder. Tijdens die zoektocht keken we een keer omhoog in het pand waarin wij gehuisvest zijn, De Kroon, een bedrijfsverzamelgebouw in Rotterdam-West. We zagen de balken en zeiden: die zien er stevig uit, er is een trap naar boven dus het dak is goed ontsloten, waarom niet dit gebouw? De Nederlandse eigenaar ERA Contour stond open voor het idee.”

Vergunning voor tien jaar

Het team van Dakdorpen deed een vergunningsaanvraag bij de Gemeente Rotterdam en begon onderzoek te doen naar lichtgewicht substraten, geschikte beplanting en mogelijkheden om het gewicht van de woningen af te dragen naar de dragende constructie van het dak. “Het grote nieuws is dat de vergunning, na een lange periode waarin we de aanvraag steeds beter aanscherpten, is toegekend! We mogen een pilot doen met vier woningen op het dak van De Kroon. We konden die vier woningen zelf ontwerpen, maar we hebben ervoor gekozen om kavels aan te bieden en particulieren en bedrijven met lichtgewicht woonconcepten te vragen om met ons mee te doen. Nu komen er vier woningtypes op het dak, een tiny house (15-25 m2) en de iets grotere wikkelhouse en nomad house (tot 35 m2).” Het gaat om een kleinschalig experiment, licht Van der Wal toe, om te ontdekken of het plaatsen van woningen op daken rendabel is en de vergroening dekt. “Ook onderzoeken we wat de daken ecologisch toevoegen, wat er constructief-technisch mogelijk is en juridisch-planologisch haalbaar. Omdat de vergunning maar voor tien jaar geldt, weten we al dat deze pilot niet rendabel zal zijn. De eerste investering kunnen we niet binnen deze beperkte tijd terugverdienen met de huur. Behalve de aanleg van het groen is ook het aanbrengen van de constructie om de huizen te dragen, kostbaar. Daarom benaderen we diverse partijen: we vragen bijdragen aan onder meer waterschappen (vanwege de waterbufferende werking van het dak), diverse fondsen en projectpartners zoals de eigenaar van het gebouw. We staan open voor meer investeerders. Visionairs die ons project financieel willen steunen, zijn van harte welkom!”

Samen verkennen

Kan een dak dit dragen? “De terrassen, paden en woningen krijgen een extra constructie waarmee hun gewicht wordt afgedragen op de kolommen en balken”, zegt Van der Wal. “De dakvlakken hebben voldoende draagkracht om het groen te dragen. Het groen is daarom niet beloopbaar. Dat is ook een goede verdeling: het groen is voor de vogels en de insecten, de mensen hebben de paden en terrassen. Bij de aanleg van het dak werken we samen met de Dakdokters, vanwege hun grote expertise op het gebied van daktuinen. Het is best uitdagend om een dak goed te maken, dat beloopbaar en waterdicht is en bestand tegen het groen. Daarom is bij dit project de rol van de dakdekker heel belangrijk. Daarbij is dit voor alle partijen een win-winsituatie, want van dit experiment kan iedereen iets leren. We gaan samen verkennen of je een dak zo kunt gebruiken.”

Schakelmoment

“Dit is een schakelmoment voor ons. We zijn nu druk bezig om de fondsen te vinden om ons droombeeld gestalte te gaan geven. We zijn er al zo lang mee bezig, daarom hebben we onszelf een limiet gegeven. Lukt het niet, dan stoppen we met dit project. Lukt het wel, dan gaan we aan de slag. Dan gaan we monitoren wat dit betekent voor de natuur en voor de mens: wat levert dit groen op, wat voor community gaat er op het dak ontstaan? Met die kennis kunnen wij en anderen in de toekomst verder. Wij hebben al ideeën voor vervolgprojecten, zoals dakdorpen combineren met optoppen. Er kan nog veel meer.”