Roofs 2024-06-56 Boerderij op het dak heeft nieuwe (sociale) invulling gekregen

Special Optoppen

Met een oppervlakte van in totaal 2500 m² was de Stadsboerderij van UrbanFarmers in Den Haag bij oplevering de grootste stadsboerderij van Europa. Op het dak van het voormalige Phillipsgebouw aan de Televisiestraat was een kas geplaatst, waarin met name sla en tomaten werden verbouwd, vanuit de filosofie dat er meer lokaal verbouwd zal moeten worden. Helaas moest in 2018 faillissement worden aangevraagd. Inmiddels heeft het bijzondere dak, dat in 2016 tijdens de Rotterdamse Dakendagen werd uitgeroepen tot Dakheld, een nieuwe bestemming gekregen: het huisvest een groot aantal ondernemingen die circulair en sociaal hun steentje bijdragen.

Tekst: Edwin Fagel

De iconische opbouw is een ontwerp van het architectenbureau Space&Matter uit Amsterdam. Het Haagse architectenbureau Corine Keus Architect (CKA) was verantwoordelijk voor de transformatie van het hele gebouw en de kas. De Stadsboerderij, zoals het destijds genoemd werd, was een dependance van het Zwitserse UrbanFarmers. Het is aangelegd op de zesde etage en het dak van The New Farm, het voormalige Philipsgebouw aan de Televisiestraat in Den Haag. Op de zesde etage was een vissenkwekerij (370 m²) gevestigd en op het dak waren kassen (1200 m²) gebouwd, waar verschillende planten (tomaten/sla/kruiden/microgroente) groeiden. Voor de aanleg van de vissenkwekerij was het nodig de vloer te versterken met een extra betonlaag, zodat de constructie het gewicht van de kwekerij aan zou kunnen. Het dak hoefde niet versterkt te worden: de kas staat met de constructie op de kolommen van het gebouw.

Sociale innovatie

De gedachte achter UrbanFarmers was om wereldwijd voedsel lokaal te produceren. Ons voedsel legt immers doorgaans vele honderden, zo niet duizenden kilometers af voordat het bij ons in de supermarkt ligt. Lokaal geproduceerd voedsel is alleen daarom al duurzamer, en kan (door de kleinschaligheid) ook gezonder worden geproduceerd. Helaas moest UrbanFarmers in 2018 faillissement aanvragen. Vanaf dat moment viel de locatie in Den Haag onder The New Farm: er werd een nieuwe koers ingeslagen, met een breder concept.

The New Farm probeert innovatieve maakbedrijven aan te trekken die circulair en sociaal hun steentje bijdragen. Zo bouwt men aan een hub voor Haagse impactmakers. Nog steeds wordt er op deze locatie voedsel geproduceerd, maar op minder grote schaal dan voorheen. Het accent ligt in vergelijking met de UrbanFarmers meer op verhuur van ruimte en organisatie van events rond de thema’s (voedsel)productie, circulaire economie en social impact.

Lokale ondernemers produceren (h)eerlijke voedselproducten. Circulariteit zie je terug in de bedrijven die gebruikt materiaal of reststromen recyclen zoals werkuniformen, fietsen, ICT-apparatuur of voedselresten. Tot slot brengen bedrijven sociale innovatie op gang door mensen uit alle hoeken van de samenleving op te leiden en ze daarmee een kans te bieden opnieuw deel te nemen aan de maatschappij.

Inrichting

Deze andere invulling heeft gevolgen voor de inrichting van het gebouw. Alle voorzieningen die in 2016 waren aangebracht, zijn intact gebleven, maar ze hebben grotendeels een ander gebruik gekregen. De dakkas is de blikvanger, omdat hij bovenop het oorspronkelijke gebouw is geplaatst. Deze valt nu deels onder Haags Hoog en wordt voornamelijk ingezet voor vergaderingen, zakelijke events, borrels, live optredens of koffie- en bierproeverijen. De locatie biedt immers een prachtig uitzicht over Den Haag. Elke laatste vrijdag van de maand wordt er de Haags Hoog Vrijmibo georganiseerd.

Ruim tweederde van de kas op het dak is ooit heel specifiek gebouwd voor het verbouwen van gewassen middels hydroponics. Dit maakt deze ruimte lastig inzetbaar voor andere doeleinden. Met name de brandveiligheid en vluchtwegen zijn hier beperkend. Daarom wordt gewerkt aan plannen om deze plek weer om te toveren tot een iconisch pronkstuk voor Den Haag.

De zesde etage was oorspronkelijk bedoeld voor de vissenkwekerij. Op deze etage zijn nu zo’n 10 Haagse makers actief met de meest uiteenlopende activiteiten. Zo wordt er koffie gebrand, bier gebrouwen, brood gebakken en worst gemaakt. Maar ook worden er zeefdrukken gemaakt en is het de locatie van het platform Haagse Schatten. De brouwketels van de bierbrouwerij zijn geplaatst op de verzwaarde vloer waar eerder de visbassins stonden, zo heeft deze constructieverzwaring weer een nieuwe functie gekregen.

Een verdieping lager (de vijfde etage) draait het om circulariteit. Hier wordt ICT-hardware klaargemaakt voor een tweede leven. Tevens worden op deze etage banen gecreëerd voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Je zou kunnen zeggen dat de voedselproductie van het dak naar beneden is verplaatst, want op de vierde etage wordt nu groentepasta geproduceerd op basis van reststromen, kimchi, ambachtelijke chocolade en allerlei producten van overgebleven groenten.

Op de derde etage zijn kantoorunits en worden kookworkshops gegeven (de Kookfabriek); de tweede etage biedt ruimte aan start-ups met een sociale impact en op de eerste verdieping en de begane grond is een circulaire viltfabriek gevestigd, er wordt van oude bedrijfskleding vilt gemaakt. Dit is een sociaal naaiatelier waar deelnemers via leertrajecten worden begeleid naar betaald werk.

Zo geeft The New Farm op een creatieve en energieke manier invulling aan het pand, die nog verder gaat dan oorspronkelijk de bedoeling was. Medio 2024 vinden in het pand nog wel nodige renovaties plaats, maar het dak dat in 2016 zulke ogen ogen haalde, is onaangetast gebleven en zal een nieuwe toekomst tegemoet gaan.