Roofs 2024-06-66 De praktijk van het optoppen

Special Optoppen

De BouwCampus in Delft heeft als doel de maatschappelijke meerwaarde van de bouwwereld te vergroten en wil een aanjager zijn voor transities. De derde editie van hun publicatie TOP woningbouw gaat naast het verhaal over de gigantische aantallen woningen die we in theorie kunnen optoppen in Nederland, ook in op de benodigde transitie, maakbaarheid en de haalbaarheid van woningen op bestaande gebouwen

Wethouder Wonen, Ronald Weerwag van Zoetermeer is trots op de eerste paar opgetopte woningen in zijn gemeente: “Zoetermeer omarmt optoppen. Inmiddels zijn er al vijf woningen opgeleverd en daar komen dit jaar zeker nog achttien opgetopte woningen bij. Als het aan de Zoetermeerse wethouder Ronald Weerwag van onder andere Wonen ligt, loopt dat aantal nog ‘flink’ op tijdens de huidige collegeperiode. “Wij kijken hier in Zoetermeer meer naar de kansen die optoppen biedt, dan naar de bedreigingen.” De focus ligt wat hem betreft bij wat hij het laaghangend fruit noemt. “Dat betekent samen met de woningcorporaties zoeken naar geschikte locaties. En die zijn er genoeg.”

De wethouder is enthousiast over het principe van optoppen. Tegelijkertijd erkent hij als geen ander dat niet alle inwoners over optoppen zo enthousiast zijn als hij. Omwonenden maken bezwaar omdat een hoger gebouw bijvoorbeeld het licht in de tuin wegneemt. Meer bewoners in de wijk betekent meer drukte en een grotere parkeerdruk. En bewoners van de op te toppen complexen maken bezwaar tegen de overlast of het feit dat de bovenste bewoners bovenburen krijgen.

“Parkeren, druk op de omgeving. Maar daar kun je wel op sturen. Het zal duidelijk zijn dat wanneer je woningen voor jongeren realiseert, de parkeerdruk minder hoog is dan wanneer je gaat bouwen voor tweeverdieners. Dus ik denk dat je vooral ook heel goed moet kijken naar voor wie je gaat optoppen.”

Van de beleidsmakers in Den Haag verwacht Weerwag daarom betrokkenheid: “Het zou enorm helpen als we als vergunningverlener de optopconcepten die er zijn ook op een conceptuele manier kunnen inrichten. Met andere woorden: dat we niet per gemeente allerlei dingen moeten gaan verzinnen en doen om die bouwvergunningen te kunnen verlenen. Dat kost onnodig veel tijd en geld. Daarom moet de minister zorgen dat de concepten die er zijn, in één mandje met een strik erom, voor gemeenten klaarliggen.”

Industriele productie

De afgelopen jaren is hard gewerkt aan het op gang brengen van een industriële woningbouwproductie, om sneller woningen aan de voorraad toe te voegen. Atto Harsta van de BouwCampus: “En dat is heel goed geweest. We gaven het een plek in het traditionele projectontwikkelings- en bouwproces. Willen we écht substantieel versnellen, dan moeten we de overstap maken naar een nieuw systeem, vormgegeven op een manier van (samen)werken die digitalisering en industriële productie mogelijk maakt.”

“We gaan dan op basis van een volledig digitale en industriële procesaanpak woningen realiseren. En niet alleen sneller, maar vooral ook met kwaliteit die past bij de vele maatschappelijke opgaven waar we nu voor staan.”

Samen met digitalisering en industrialisatie-expert Chris Aerts heeft Harsta het programma conceptuele bouw en industriële bouw geëvalueerd. Prefabricage en de inzet van geïndustrialiseerde woningbouwsystemen hebben in de afgelopen jaren een flinke opmars gemaakt. Zeker de laatste jaren zien veel partijen, met het ministerie van BZK voorop, dat we met sterk geïndustrialiseerde bouwsystemen de woningbouw kunnen versnellen. “En dat leidt zeker tot een versnelling”, zegt Harsta,

Woonconcepten

In het Living LAB 040 in Eindhoven verrijzen 119 experimentele woningen. Monique Donker, mededirecteur van Living LAB040 werkt samen met Jos Lichtenberg, emeritus hoogleraar aan de TU Eindhoven, aan dit project, dat als doel heeft de transities in de bouwsector te versnellen.

“Bedrijven die bij ons aankloppen, die willen experimenteren op relevante onderwerpen, proberen wij een plek te bieden. Hier hebben we bouwrijpe grond voor beschikbaar. Het is belangrijk dat ze een duidelijke R&D agenda hebben. Hierbij gaat het, naast de woningen zelf, ook om paden, wegen en groen. Aan de andere kant hebben we ook zelf concepten die we willen testen, waarbij we op zoek gaan naar partijen om mee samen te werken, zoals bij ons nieuwe hoogbouwconcept ‘Het verhoogd Maaiveld’.”

“Wij proberen partijen hier te verbinden, met als doel een verbetering van kwaliteit van leven in wijken en steden te bewerkstelligen. Zo is er veel aandacht voor oplossingen voor geluidsoverlast”, vertelt Donker. “Als je compacter gaat wonen, hoor je meer van elkaar. Dat is een aandachtspunt. Ten eerste kun je meer van elkaar hebben, als je elkaar kent als buren, maar ook in de productontwikkeling verdient het aandacht.”

Een ander project dat loopt is dat van een studententeam van de TU Eindhoven. “Team VIRTUe van de TU had een optopwoning ontwikkeld voor de Solar Decathlon competitie in Wuppertal. De woning, die ook in de prijzen viel, is inmiddels al drie keer opgebouwd en nu staat hij hier. Wat hierbij vooral spannend was, was de vraag: hoeveel procent van de materialen van de woning kun je na verplaatsing niet meer gebruiken? Het bleek nog niet eens één container afval op te leveren en dat was eigenlijk vooral verpakkingsmateriaal.”

Ook loopt er een experiment rond het werken met een verhoogd maaiveld. “Als je de hoogte in gaat met bouwen, krijg je vaak woontorens, waar het nogal anoniem wonen is. Als je bijvoorbeeld op de vierde of vijfde etage een straat en pleintje met tuinen realiseert, creëer je een plek waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten. Maar hoe los je dat technisch op? Dat als voorbeeld van waar we mee bezig zijn.”

Lees meer over deze onderwerpen via top-magazine.nl